#4 Van Foucault naar AI - in gesprek met Martijn Verhagen

AI: Het Pedagogisch Appèl

In deze aflevering is Martijn Verhagen te gast.

Martijn is docent, teamleider opleidingen stichting NIVOZ; filosoof; andersdenker en -doener; en hij neemt ons mee vanaf Foucault tot aan AI.

Martijn heeft het boek van Michel Foucault meegenomen over de gevangenis, “Surveiller et punir: Naissance de la prison” (1975), dit gaat over de ontwikkeling van het moderne gevangenissysteem en de veranderende vormen van disciplinering in de samenleving. Foucault onderzoekt hoe strafpraktijken zich hebben verplaatst van lijfelijke straffen en openbare executies naar subtielere, systematische vormen van toezicht en controle.

De kern van het boek draait om discipline en toezicht (surveillance) als machtstechnieken die niet alleen in gevangenissen, maar ook in scholen, kazernes, fabrieken en ziekenhuizen worden toegepast. Hij bespreekt hoe macht wordt uitgeoefend door mensen te observeren, te registreren en te disciplineren, en hij introduceert het concept van het panopticum – een ideaal type gevangenis waarin iedereen altijd zichtbaar kan zijn en zich daardoor gedraagt alsof hij voortdurend bekeken wordt.

Essentie van Foucaults analyse:

“De moderne maatschappij heeft lijfstraffen vervangen door het disciplineren van het lichaam en de geest door middel van toezicht. Dit leidt tot een samenleving waarin individuen zichzelf reguleren uit angst voor mogelijke observatie.”