Player FM - Internet Radio Done Right
11,433 subscribers
Checked 1d ago
הוסף לפני nine שנים
תוכן מסופק על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt. כל תוכן הפודקאסטים כולל פרקים, גרפיקה ותיאורי פודקאסטים מועלים ומסופקים ישירות על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt או שותף פלטפורמת הפודקאסט שלהם. אם אתה מאמין שמישהו משתמש ביצירה שלך המוגנת בזכויות יוצרים ללא רשותך, אתה יכול לעקוב אחר התהליך המתואר כאן https://he.player.fm/legal.
Player FM - אפליקציית פודקאסט
התחל במצב לא מקוון עם האפליקציה Player FM !
התחל במצב לא מקוון עם האפליקציה Player FM !
פודקאסטים ששווה להאזין
בחסות
<
<div class="span index">1</div> <span><a class="" data-remote="true" data-type="html" href="/series/threshold-1347809">Threshold</a></span>
![<div class="span index">1</div> <span><a class="" data-remote="true" data-type="html" href="/series/threshold-1347809">Threshold</a></span> podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/11090196/series/9ly17xvTeyBgh2mO/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/11090196/series/9ly17xvTeyBgh2mO/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/11090196/series/9ly17xvTeyBgh2mO/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/11090196/series/9ly17xvTeyBgh2mO/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/11090196/series/9ly17xvTeyBgh2mO/512.jpg 512w)
![<div class="span index">1</div> <span><a class="" data-remote="true" data-type="html" href="/series/threshold-1347809">Threshold</a></span> podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
Threshold is a Peabody Award-winning documentary podcast about our place in the natural world. Each season, we take listeners on a journey into the heart of a complex environmental story, asking how we got here and where we might be headed. In our latest season, Hark, we hand the mic over to our planet-mates and investigate what it means to truly listen to nonhuman voices—and the cost if we don't. With mounting social and ecological crises, what happens when we tune into the life all around us? Threshold is nonprofit, listener-supported, and independently produced.
Tạp chí đặc biệt
סמן הכל כלא נצפה...
Manage series 130294
תוכן מסופק על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt. כל תוכן הפודקאסטים כולל פרקים, גרפיקה ותיאורי פודקאסטים מועלים ומסופקים ישירות על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt או שותף פלטפורמת הפודקאסט שלהם. אם אתה מאמין שמישהו משתמש ביצירה שלך המוגנת בזכויות יוצרים ללא רשותך, אתה יכול לעקוב אחר התהליך המתואר כאן https://he.player.fm/legal.
Phân tích những hồ sơ lớn, nóng bỏng.
158 פרקים
סמן הכל כלא נצפה...
Manage series 130294
תוכן מסופק על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt. כל תוכן הפודקאסטים כולל פרקים, גרפיקה ותיאורי פודקאסטים מועלים ומסופקים ישירות על ידי France Médias Monde and RFI Tiếng Việt או שותף פלטפורמת הפודקאסט שלהם. אם אתה מאמין שמישהו משתמש ביצירה שלך המוגנת בזכויות יוצרים ללא רשותך, אתה יכול לעקוב אחר התהליך המתואר כאן https://he.player.fm/legal.
Phân tích những hồ sơ lớn, nóng bỏng.
158 פרקים
כל הפרקים
×Cuộc điện đàm giữa tổng thống Mỹ và Nga về Ukraina, Kiev chỉ được thông báo muộn màng. Washington đòi Liên Âu tham gia tích cực để thực hiện kế hoạch hòa bình cho Ukraina do Nhà Trắng và điện Kremlin phối hợp soạn ra. Thủ tướng Ấn Độ khéo léo bày tỏ thiện chí tránh để New Delhi lãnh búa rìu của Donald Trump trên mặt trận thương mại. Pháp cố gắng trở lại đường đua về trí tuệ nhân tạo, phá vỡ thế độc quyền của Mỹ và Trung Quốc. Bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Mỹ Ngày 12/02/2025 tổng thống Mỹ và Nga điện đàm, đồng ý khởi động « ngay lập tức đàm phán » về Ukraina. Lãnh đạo hai nước sẽ trực tiếp gặp nhau « trong tương lai không xa », tìm kiếm một giải pháp « lâu dài » cho quốc gia châu Âu mà Matxcơva đã đưa quân sang xâm lược từ tháng 02/2022. Donald Trump nhận lời sẽ viếng thăm nước Nga và mời Vladimir Putin tham quan Nhà Trắng. Washington mong muốn Nga quay lại khối 7 nước công nghiệp phát triển nhất thế giới. Tuyệt nhiên tổng thống Hoa Kỳ không đả động đến Liên Âu và cũng đã muộn màng nhìn nhận « Ukraina sẽ có tiếng nói trong tiến trình đàm phán ». Trên kênh truyền hình có khuynh hướng bảo thủ Newsmax, tổng thống Mỹ thứ 47 nhắc lại phát biểu của bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Pete Hegseth, nhân cuộc họp đầu tiên của ông với các đối tác châu Âu tại Bruxelles, trụ sở của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương : Washington xua tan hy vọng Ukraina tìm lại toàn bộ lãnh thổ như trước 2014, tức là trước khi Nga chiếm bán đảo Crimée và đưa ra lập trường của Matxcơva : « Nga đã mất nhiều xương máu tại một số vùng lãnh thổ của Ukraina ». Không biết căn cứ vào thống kê nào, tổng thống Mỹ nói đến một cuộc xung đột làm « hàng triệu người chết » ở Ukraina ! Hai gáo nước lạnh Vào lúc tại Washington thông báo về cuộc điện đàm với tổng thống Nga, Vladimir Putin thì tại Bruxelles tân bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ vừa dội cho Ukraina 2 gáo nước lạnh và thẳng thừng tuyên bố an ninh lâu dài cho Ukraina thuộc về trách nhiệm của châu Âu. Pete Hegseth : « Như quý vị, chúng tôi cũng muốn Ukraina là một quốc gia có chủ quyền và thịnh vượng. Nhưng chúng ta phải bắt đầu bằng việc chấp nhận rằng tìm lại đường biên giới như trước thời kỳ 2014 cho Ukraina là một mục tiêu không thực tế. Theo đuổi mục đích này chỉ nhằm kéo dài chiến tranh và đau khổ. Một nền hòa bình lâu dài cho Ukraina phải kèm theo những bảo đảm vững chắc về mặt an ninh để quốc gia này không phải đối mặt với chiến tranh thêm một lần nữa. Trong khuôn khổ một thỏa thuận hòa bình, Mỹ không nghĩ rằng kết nạp Ukraina vào NATO là điều có thể thực hiện. Quân đội các nước châu Âu và ngoài khối này sẽ có trách nhiệm bảo đảm an ninh cho Ukraina (…) Để mọi việc được rõ ràng : bảo đảm an ninh cho Ukraina dưới hình thức nào đi chăng nữa, thì Hoa Kỳ cũng sẽ không triển khai quân sang Ukraina ». Tại Kiev, ngày 12/02/2025 Scott Bessent, bộ trưởng Tài Chính Mỹ hội kiến tổng thống Zelensky để trình bày về một thỏa thuận « hợp tác kinh tế » theo tinh thần đổi viện trợ của Mỹ lấy đất hiếm của Ukraina. Đến dự Hội Nghị An Ninh tại Munich, tổng thống Ukraina cho biết ông đã không ký kết vào văn bản này. Putin đạt được tất cả những gì mong muốn Nhìn nhận Nga đã mở rộng bờ cõi trên lãnh thổ Ukraina, cam kết Kiev không bao giờ được gia nhập NATO và lính Mỹ sẽ không hiện diện ngay sát cạnh biên giới của Nga : John Bolton, nguyên cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu, coi đây là « một sự đầu hàng » trước khi Hoa Kỳ tiến hành đàm phán với Vladimir Putin. Thông tín viên của RFI từ Miami, tường trình « Từ khi đánh chiếm nước láng giềng Ukraina, Vladimir Putin là mục tiêu trừng phạt và bị cộng đồng quốc tế, mà đứng đầu là Mỹ, cô lập. Hiện tại, lính Nga trên chiến trường Ukraina vẫn bị tấn công bằng vũ khí và đạn dược mà Hoa Kỳ đã viện trợ cho quân đội Ukraina. Nhưng Donald Trump đang làm thay đổi tình huống này. Trong ba tuần từ khi trở lại Nhà Trắng, Trump làm điều trái ngược hoàn toàn so với người tiền nhiệm. Trong suốt ba năm Joe Biden dứt khoát từ chối đối thoại với Vladimir Putin, nhưng Donald Trump thì đã điện đàm với chủ nhân điện Kremlin trong 1 tiếng rưỡi đồng hồ. Ông hài lòng về cuộc đối thoại và đánh giá là ‘rất tích cực’ để khởi động ‘ngay lập tức’ đàm phán về Ukraina. Tổng thống Trump khẳng định ‘đang tiến bước trên con đường hòa bình. Tổng thống Putin muốn hòa bình, tổng thống Zelensky muốn hòa bình. Tôi muốn hòa bình. Donald Trump hy vọng đặt được một lệnh hưu chiến trong tương lai không xa. Lãnh đạo Nhà Trắng thậm chí còn mời Vladimir Putin viếng thăm Hoa Kỳ sau khi chủ nhân điện Kremlin mời ông Trump công du nước Nga. Vì chiến tranh Ukraina Vladimir Putin bị coi là một kẻ bất hảo, nhờ tổng thống Mỹ, ông vừa tìm lại vị trí là một đối tác chính đáng. Donald Trump điện đàm với Vladimir Putin trước rồi mới nói chuyện với Volodymyr Zelensky sau. Về kế hoạch chấm dứt chiến tranh Ukraina của tổng thống Hoa Kỳ, nhiều nhà bình luận Mỹ đã coi đây là một thắng lợi của ông Putin. ‘Tổng thống Trump đã đầu hàng trước Putin trước khi khởi động đàm phán’. Cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, John Bolton, đã đánh giá như trên vào lúc mà tại Bruxelles bộ trưởng Quốc Phòng Pete Hegseth dội cho Ukraina một gáo nước lạnh qua tuyên bố ‘tìm lại các đường biên giới cho Ukraina như trước hồi 2014 là mục tiêu không thực tế’. Hoa Kỳ cũng đã loại bỏ khả năng để cho Ukraina gia nhập NATO. Ông Bolton kết luận : ‘đó là tất cả những gì Putin mong muốn’. Cứ như thể là kế hoạch về Ukraina hoàn toàn do chính điện Kremlin tự soạn thảo ». Châu Âu bấn loạn vì tổng thống Mỹ « xé lẻ » : Kiev và Bruxelles lo lắng Washington và Matxcơva đàm phán về một hiệp định hòa bình « trên lưng Ukraina », Liên Âu sẽ chỉ là những người « thực hiện » kế hoạch được Nhà Trắng và điện Kremlin phối hợp nhịp nhàng. Đây là hồ sơ nhậy cảm nhất của Hội Nghị An Ninh Munich từ 14-16/02/2025. Tham vọng to lớn giải trừ hạt nhân : Thượng đỉnh Mỹ - Nga -Trung Một thay đổi khác trong đường lối đối ngoại của Hoa Kỳ liên quan đến hồ sơ hạt nhân. Hôm 13/02/205 tổng thống Trump bất ngờ thông báo ý định khôi phục các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân với Nga và cả với Trung Quốc. Trong một cuộc họp báo tổng thống Hoa Kỳ cao hứng đề nghị « Mỹ, Nga và Trung Quốc cùng giảm 50 % ngân sách quốc phòng ». « Hãy để mọi chuyện tạm lắng xuống. Khi tôi rời chính quyền, không có vấn đề ở Trung Đông. Putin cũng sẽ không bao giờ làm điều đã xảy ra. Rồi tôi trở lại (Nhà Trắng) và như thể là thế giới nay đang nổ tung. Do vậy một khi dàn xếp xong, tôi muốn có một cuộc họp đầu tiên với chủ tịch Trung Quốc Tập, với tổng thống Nga Putin và tôi sẽ đề nghị cùng nhau mỗi bên hãy cắt giảm một nửa ngân sách quân sự. Chúng ta có thể làm được chuyện này và tôi nghĩ là chúng ta có thể thực hiện được ». Phản ứng của Bắc Kinh có lẽ hiện không như Nhà Trắng mong đợi, khi Bắc Kinh đòi Washington hãy đi bước trước để làm gương. Hai đòn thuế mới của Donald Trump Trên mặt trận thương mại, không biết kết quả đến đâu, nhưng gần như mỗi ngày Donald Trump lại mở thêm một mặt trận mới. Trong tuần Nhà Trăng tung ra hai đòn : tăng 25 % thuế nhôm thép nhắm vào toàn thế giới, và biện pháp « thuế tương ứng » cũng nhắm vào toàn cầu. Ngay từ trước khi ông trùm địa ốc New York Donald Trump nhậm chức, nhiều quốc gia hối hả gửi phái đoàn đại diện đến dinh thự riêng của ông ở bang Florida để « nắm bắt tình hình ». Riêng Nhật Bản và Ấn Độ hai nền kinh tế thứ 3 và thứ 5 toàn cầu, thủ tướng Shigeru Ishiba và Narendra Modi là 2 trong số 4 vị thượng khách nước ngoài đầu tiên được tổng thống Donald Trump tiếp tại Nhà Trắng. Cả hai đã tạm yên tâm ra về với cảm tưởng là đã thuyết phục được lãnh đạo Nhà Trắng về những thiện chí của cả Tokyo lẫn New Delhi. Nhật Bản và Ấn Độ cùng cam kết « đầu tư ồ ạt » vào Mỹ, mua thêm năng lượng, vũ khí … của Hoa Kỳ để thu hẹp thâm hụt mậu dịch với Mỹ. Trả lời đài RFI Tiếng Việt Olivier Guillard, Viện Nghiên Cứu Địa Chính Trị Ứng Dụng IEGA, giám đốc thông tin cơ quan tư vấn CRISIS24 nhấn mạnh đến mối quan hệ cá nhân tốt đẹp của Narendra Modi với Donald Trump và nhất là một sự khéo léo trong cách cử xử của thủ tướng Ấn Độ. Olivier Guillard : « Chuyến viếng thăm này mang ý nghĩa quan trọng đối với cả hai bên, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay. Nhiều quốc gia trên thế giới, chủ yếu là châu Á lo ngại trước sự kiện khá mới mẻ là tân chính quyền Mỹ sử dụng chính sách ngoại giao và an ninh như một công cụ uy hiếp thế giới. Trump bắt các quốc gia khác đóng góp cho nền kinh tế của Hoa Kỳ dưới một hình thức này hay hình thức khác. Đây là một điều khá mới mẻ lvà gây hoang mang cho cộng đồng quốc tế. Vừa tỏ ra khiêm tốn vừa đưa ra những đề nghị mà ông biết chắc là dễ được chính quyền Washington ủng hộ, thủ tướng Narendra Modi có thể yên tâm ra về với ý tưởng trong ngắn hạn quan hệ giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ tiến triển khá tốt ». AI : Pháp muốn trở lại cuộc chơi Trong hai ngày đầu tuần 10 và 11/02/2025 thủ đô nước Pháp tạm là « kinh đô » của trí tuệ nhân tạo AI : Hàng chục lãnh đạo chính trị và công nghệ của thế giới tập hợp về Paris dự Hội nghị Thượng đỉnh Hành động về Trí tuệ Nhân tạo, ngành công nghệ mới mẻ đang làm thay đổi nhiều lĩnh vực của xã hội, thí dụ như trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng. Chiến tranh Ukraina là một « tủ kính cho các công nghệ mới ». Đó là động lực thúc đẩy 2 công ty khởi nghiệp của Pháp Helsing trong lĩnh vực quốc phòng và Mistral, với ứng dụng thông minh LeChat hợp tác vì sự « tự chủ » của Pháp và Châu Âu, để Lục địa Già không bị tụt hậu và nhất là không bị phụ thuộc vào ứng dụng thông minh của Mỹ hay Trung Quốc. Antoine de Braquilanges, giám đốc điều hành Helsing, trả lời nhà báo RFI Frank Alexandre giải thích : Antoine de Braquilanges : « Ý tưởng khi Helsing và Mistral cộng tác với nhau là để nhanh chóng có thể phát triển ở quye mô lớn, sản xuât hàng loạt và nhất là khai thác những lợi thế, những điểm xuất sắc nhất của mô hình Mistral trên tất cả những chủ đề phức tạp nhất. Chẳng hạn như mục đích khai thác trí tuệ nhân tạo để các nền tảng hoạt động trong lĩnh vực quốc phòng có sức tự chủ lớn hơn. Chúng tôi hợp tác với nhau trong khâu sản xuất các công nghệ để trong phục vụ cho ngành quân sự của Pháp và châu Âu trong trung và dài hạn. Đây cũng là một biểu tượng lớn cho thấy là châu Âu có những công ty với sức sáng tạo cao với tham vọng những doanh nghiệp này sẽ vươn ra tầm quốc tế. Hiện tại 2 đối tác Helsing và Mistral có khả năng đề xuất những ứng dụng thông minh cho ngành quốc phòng để phục vụ trong quân đội Pháp và châu Âu trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau ». Paris thông báo kế hoạch 109 tỷ euro vào công nghệ AI và với nước Pháp, số tiền đầu tư này « tương đương với dự án Stargate 500 tỷ đô la » mà Nhà Trắng đã công bố cách nay hơn hai tuần.…
Sự phát triển của Trí tuệ Nhân tạo (AI) ngày càng thu hút sự chú ý với những tính năng ưu việt, hỗ trợ con người trong nhiều lĩnh vực như giáo dục, y tế, trong các ngành công nghiệp. Tuy nhiên, trong bối cảnh các cường quốc tham gia vào cuộc đua về công nghệ, AI cũng có thể là con dao hai lưỡi, tạo ra những mối đe dọa khó lường, nếu không được kiểm soát. Đây cũng là chủ đề được thảo luận tại thượng đỉnh do Pháp và Ấn Độ tổ chức tại Paris, ngày 10-11/02/2025. Trong vòng hai ngày, Paris trở thành “kinh đô” của Trí tuệ Nhân tạo (AI), quy tụ lãnh đạo từ nhiều quốc gia, cùng những “ông trùm” trong giới công nghệ thế giới, cùng hàng ngàn nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này. Sự kiện do tổng thống Pháp Emmanuel Macron và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đồng chủ trì, không chỉ đưa ra những thảo luận về “rủi ro hiện sinh” hoặc “rủi ro thảm khốc” liên quan đến Trí tuệ Nhân tạo, vốn là chủ đề trọng tâm của thượng đỉnh đầu tiên về AI tại Luân Đôn vào năm 2023, theo Le Monde, mà điện Elysée còn muốn làm nổi bật những khía cạnh tích cực của AI. Đọc thêm AI : Bài toán khó để Pháp và Liên Âu không bị loại khỏi bàn cờ quốc tế về Trí tuệ Nhân tạo Nhân sự kiện này, RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn nhà nghiên cứu người Pháp gốc Việt Hoàng Lê Nguyên, tốt nghiệp trường Polytechnique ParisTech, từng là nghiên cứu sinh tại Viện Công nghệ Massachusetts của Hoa Kỳ, và hiện làm nghiên cứu tại trường École Polytechnique Fédérale of Lausanne (EPFL), Thụy Sĩ. Chuyên gia về Trí tuệ Nhân tạo, ông cũng là nhà sáng lập công ty về an ninh mạng Calicarpa và chủ của một kênh Youtube Science4All , đưa ra những giải thích dễ hiểu về khoa học và công nghệ. Xin cảm ơn ông Hoàng Lê Nguyên đã dành thời gian chia sẻ với thính giả của RFI Tiếng Việt về chủ đề thu hút sự quan tâm của công luận gần đây : Trí tuệ Nhân tạo. Trước tiên, ông có thể cho biết đâu là những tiến bộ nào đáng chú ý nhất về AI trong những năm vừa qua ? Hoàng Lê Nguyên : Phải nói rằng từ đầu những năm 2010, những khả năng của máy học (machine learning), ngày càng được quan tâm, ban đầu là những khả năng, ví dụ như phát hiện, nhận dạng các con vật, chó hay mèo trong các bức ảnh. Đó chính là điều khiến loại công nghệ này được quan tâm nhiều hơn, và có nhiều đầu tư trong lĩnh vực này, cả về nghiên cứu học thuật và trong công nghiệp. Kể từ đó, ngày càng có nhiều những khả năng ngoạn mục khác, sử dụng các thuật toán tạo sinh như ChatGPT hay Midjourney, cho phép tạo ra văn bản hình ảnh và cả video. Tuy nhiên, tôi cho rằng, không nên quên rằng đó là lĩnh vực được đầu tư nhiều tiền bạc nhất ngày nay, với những loại ứng dụng mang nhiều lợi nhuận, nhưng cũng mang tính ảnh hưởng về địa chính trị. Mọi người có thể thấy trên các trang mạng điện tử, đặc biệt là phải nói đến các loại thuật toán đề xuất nội dung. Ví dụ, trên Google, Amazon, Facebook hay TikTok, AI mang lại nhiều lợi nhuận, lên đến hàng tỷ euro mỗi năm, trên hết là nhờ vào các thuật toán nhắm mục tiêu quảng cáo, qua những đề xuất nội dung với sự phân tích tâm lý của hàng tỷ người để biết nội dung nào tốt nhất để giới thiệu. Trí tuệ Nhân tạo ngày càng được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong ngành sáng tạo nội dung, hay giáo dục, với những khả năng vượt trội. Liệu khả năng của AI, phải chăng đã vượt qua con người ? Hoàng Lê Nguyên : Đây là một câu hỏi mang tính tranh cãi và có nhiều quan điểm khác nhau được đưa ra. Mọi người thường có xu hướng so sánh với những người giỏi nhất. Nhưng trên thực tế, trong nhiều lĩnh vực, đúng là AI rất hiệu quả, vượt trội hơn rất nhiều người, có những khả năng mà con người không thể làm được. Ví dụ, tạo ra hàng tỷ cuộc trò chuyện mỗi ngày. Bản thân tôi là người nói nhiều, nhưng tôi cũng không thể làm được như vậy. AI có khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ. Ví dụ, trên nền tảng video Youtube, “một thế kỷ video” được đăng tải mỗi ngày. Ngay cả khi tôi có làm việc hết sức, tôi cũng không thể xem hết lượng video đó. Tuy nhiên, AI có những khả năng này, và cho phép xử lý thông tin để thực hiện việc phân tích tâm lý về những người xem những video. Đây là khả năng mà những nhà độc tài lớn nhất trong lịch sử từng mơ ước, để giám sát dân số như ngày nay. Do đó, thuật toán của TikTok, của YouTube có khả năng thực hiện nhiều chức năng. Trên thực tế, những hệ thống này phần lớn đều đã vượt lên khả năng của con người. Đọc thêm ‘‘Trí tuệ Nhân tạo’’ không thể cứu được hành tinh : AI bị đưa ra xét xử biểu tượng ở Pháp Trong trường hợp này, với những khả năng như vậy, làm sao có thể bảo đảm rằng AI có thể có lợi cho tất cả mọi người ? Liệu AI có gây ra đe dọa nào hay không ? Hoàng Lê Nguyên : Đúng là điều này có thể tạo ra những mối đe dọa mới, ví dụ, chỉ với khả năng đánh giá phân tích tâm lý (profilage psychologique). Ngoài ra, ngày nay, có rất nhiều doanh nghiệp công nghệ với những dịch vụ về tin tặc. Liên quan đến OpenAI, doanh nghiệp được cho là đi đầu về Trí tuệ Nhân tạo, gần đây đã tuyển dụng Paul M. Nakasone , một cựu tướng lĩnh trong quân đội Hoa Kỳ, và cũng từng là lãnh đạo của Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (NSA), chuyên gia về an ninh mạng. Nếu như nói đến các doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc có mối liên hệ gần gũi với chính phủ Trung Quốc, thì với đạo luật Patriot Act, các doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng bị buộc phải tiết lộ cho chính phủ những thông tin mà được lưu trữ, ngay cả những thông tin của các cá nhân. Theo tôi, đúng là có những vấn đề về địa chính trị quan trọng. Nhưng điều nguy hiểm nhất vẫn là sức ảnh hưởng, và khả năng của những thuật toán có thể điều khiển công luận. Từ một thập kỷ qua, mọi người có thể thấy những hậu quả về sự gia tăng của chủ nghĩa dân túy, hay sự gia tăng thù hận giữa các quốc gia, hay trong nội tại mỗi quốc gia, giữa các đảng phái chính trị. Để hiểu thêm về những thuật toán đề xuất của Trí tuệ Nhân tạo. Ông Hoàng Lê Nguyên cũng là đồng tác giả của cuốc La dictature des algorithmes , được ra mắt vào năm 2024. Liệu những thuật toán đó đôi khi được xem như là những « hộp đen », mà ngay cả những người tạo ra nó cũng không nắm rõ được hết. Vậy, làm thế nào có thể bảo đảm là tránh được những rủi ro mà những thuật toán đó có thể tạo ra ? Hoàng Lê Nguyên : Theo tôi, đây là một vấn đề lớn và đặt ra hai câu hỏi cùng lúc, về an ninh mạng cũng như cách quản lý. Đáng tiếc là ngày nay, không có nhiều các tiêu chuẩn về an ninh mạng và phát triển những sản phẩm công nghệ này. Mọi người chỉ mới bắt đầu liệt kê ra những rủi ro gần đây. Nếu nhìn vào những doanh nghiệp công nghệ lớn ngày nay, như Google Facebook, và đặc biệt là Amazon, phải nói rằng phần lớn doanh thu của họ có được là nhờ việc đề xuất các nội dung, sản phẩm mà mọi người sẽ “clic” vào, hay tiêu tốn thời gian vào đó, và đề xuất cho người dùng những loại quảng cáo nhắm vào riêng họ, khiến họ mua hàng. Trên thực tế, các thuật toán đề xuất này là một thị trường lớn hơn gấp 100 lần, với hàng trăm ngàn tỷ đô la khi so với các thuật toán của ChatGPT. Mọi người nói nhiều về thuật toán của ChatGPT, với những khả năng ưu việt và bị lo lắng. Nhưng trên thực tế, những thuật toán đề xuất lại chiếm thị phần lớn nhất trong lĩnh vực Trí tuệ Nhân tạo. Dưới góc độ địa chính trị, các thuật toán đề xuất này cũng có khả năng tạo sức ảnh hưởng đối với công luận và gây bất ổn cho các nước. Nhiều nền dân chủ hiện nay đã bị “tê liệt”, với những hận thù giữa các đảng phái,để tranh giành quyền quản trị, mà theo tôi đó là một hậu quả từ cuộc chiến thông tin, xảy ra là do các thuật toán đề xuất đó. Ý ông muốn nói đến sức ảnh hưởng các mạng xã hội như X, (Twitter cũ) ? Hoàng Lê Nguyên : Đúng vậy. Trên thực tế, mạng xã hội X, có những hệ thống mà người ta có thể thấy rằng người quản lý các thuật toán đó có “ác ý”, hoặc không thực sự phù hợp với những lợi ích của dân chủ. Ngay cả trên những nền tảng mạng xã hội khác, có ít vấn đề hơn, thì cũng tồn tại những thuật toán đề xuất bị thao túng, bởi “một nền công nghiệp” những tài khoản giả mạo. Điều này không chỉ tác động đến truyền thông nói chung mà cả những nội dung được người dùng tiêu thụ, và cả việc sản xuất thông tin. Ví dụ, tôi cũng là một nhà sáng tạo nội dung trên Youtube và tôi thường xuyên bị những thuật toán của Youtube, nhắc tôi về hiệu suất của những video mà tôi tạo ra, thúc đẩy tôi tạo ra nội dung phổ biến hơn, nhưng cũng thường gây chia rẽ hơn, giật gân hơn. Liên quan đến một ứng dụng thu hút rất nhiều sự ý gần đây, DeepSeek được xem là có khả năng cạnh tranh với ChatGPT nhưng được tạo ra với chi phí quá rẻ bởi một doanh nghiệp Trung Quốc và gây ra nhiều tranh cãi. Ông có suy nghĩ gì về sự ra đời của DeepSeek ? Hoàng Lê Nguyên : Với tôi, về mặt khoa học, DeepSeek có những điểm thú vị, có khả năng tạo ra một ứng dụng với rất ít nguồn lực, nhưng không hẳn là mang tính cách mạng(..) Tôi nghĩ DeepSeek là sự kết hợp của nhiều chiến lược. Nếu nhìn từ góc độ địa chính trị, sự ra đời của ứng dụng này dấy lên nhiều câu hỏi. Mọi người biết rằng lãnh đạo của các doanh nghiệp Trung Quốc đã từng bị “mất tích”, bị bỏ tù chỉ vì không tuân theo đường lối, sự chỉ đạo của chính phủ Trung Quốc. Mọi người cũng đã quan sát được những hạn chế của DeepSeek khi trả lời những câu hỏi, hay bình luận về đảng Cộng Sản Trung Quốc. Điều này đặt ra những câu hỏi về sự thao túng của Bắc Kinh, hay những vấn đề về tin tặc, gián điệp, liên quan đến dữ liệu mà DeepSeek thu được. Nhưng tôi muốn nhấn mạnh rằng đối thủ OpenAI, đã tuyển dụng cựu lãnh đạo của NSA vào hội đồng quản trị. Mặc dù có những lo ngại về DeepSeek, nhưng các quan ngại đó không nên chỉ bị giới hạn đối với ứng dụng của Trung Quốc mà còn của cả Hoa Kỳ. Vậy làm sao có thể kiểm soát loại công nghệ này, trách nhiệm thuộc về ai ? Đã có những quy định nào được đưa ra để kiểm soát Trí tuệ Nhân tạo ? Hoàng Lê Nguyên : Lấy ví dụ về ly nước tôi cầm trên nay. Để tạo ra chiếc ly này, nhà sản xuất phải tuân thủ nhiều quy định hơn là DeepSeek hay TikTok hiện nay. Hơn nữa, các nhà máy sản xuất đó có thể được thăm quan, hay bị kiểm tra xem họ có tuân thủ luật hay không. Thế nhưng, thật không may là trong không gian số ngày nay thì không hề có những sự kiểm soát như vậy. Ví dụ, phiên bản mới hơn của DeepSeek, có nguy cơ được triển khai mà không ai được biết về những thuật toán, hay các đoạn mã nào, tạo nên ứng dụng này. Lãnh đạo của Open AI, đã công khai thừa nhận vi phạm bản quyền để có thể tạo ra ChatGPT. Lời thú nhận này chứng tỏ một hành động vi phạm pháp luật và chính phủ Hoa Kỳ phải hành động và thực thi các luật hiện hành. Tại châu Âu, có nhiều tiến bộ đối với việc đưa luật AI Act, cùng với Quy định về việc bảo vệ dữ liệu cá nhân. Tuy nhiên, tôi cho rằng vẫn còn một vấn đề lớn là làm sao có khể áp dụng những luật để có thể biến không gian mạng thành một Nhà nước pháp quyền và để luật pháp được thực thi. Hiện cũng đã có rất nhiều phong trào đến từ các hiệp hội, cố gắng lên án những sai lệch, thiếu tiêu chuẩn quản lý, nhất là về an ninh mạng, hoặc tôn trọng các luật đã tồn tại. Ông có hy vọng gì về thượng đỉnh Trí tuệ Nhân tạo được tổ chức tuần này tại Paris hay không ? Hoàng Lê Nguyên : Nói thật là tôi không hy vọng gì nhiều. Mọi người biết rằng sự kiện do Pháp đồng tổ chức, và tổng thống Pháp hướng tới việc quảng bá rộng rãi hơn loại công nghệ này, mà theo tôi đây là điều đáng chỉ trích. Sự kiện này diễn ra sau thượng đỉnh ở Luân Đôn và ở Seoul, chủ yếu tập trung vào những quan ngại về rủi ro của AI. Do đó, tôi thấy một chút “nguy hiểm”, khi quảng bá quá mức những công nghệ này mà không chú ý tới rủi ro. Song, điều thú vị ở sự kiện này là cũng có nhiều hoạt động bên lề, nói nhiều về những rủi ro, tìm cách đưa ra cảnh báo, đề phòng hơn nữa những loại công nghệ này. Những năm gần đây, nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này đã kêu gọi ngừng phát triển nghiên cứu về Trí tuệ Nhân tạo và cảnh báo những rủi ro. Quan điểm của ông như thế nào về những lời kêu gọi này ? Hoàng Lê Nguyên : Tôi cũng phần nào đồng tình với điều này. Vì cần phải hiểu rằng, ngày nay giới học thuật chủ yếu được tài trợ từ ngân sách, công quỹ, và có nhiệm vụ phục vụ xã hội. Tuy nhiên, có thể thấy rằng, thông thường, giới học thuật lại hợp tác, hoặc có liên hệ với các doanh nghiệp công nghệ, mà học tìm cách tăng cường phát triển công nghệ, và không quan tâm đến những vấn đề về quản trị, an ninh. Về phần mình, lời kêu gọi của tôi sẽ là, thay vì ngừng nghiên cứu, hãy chuyển hướng những quỹ nghiên cứu để khuyến khích nghiên cứu nhiều hơn về công nghệ thông tin phục vụ xã hội một cách an toàn hơn. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn ông Hoàng Lê Nguyên, chuyên gia về Trí tuệ Nhân tạo, lãnh đạo doanh nghiệp chuyên về an ninh mạng Calicarpa , và đồng tác giả của cuốn La dictature des algorithmes (tạm dịch là Tính độc tài của các thuật toán), do Tallandier xuất bản năm 2024.…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Donald Trump và những đòn gây chấn động nước Mỹ và thế giới 13:50
13:50
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי13:50![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
Từ người dân Mỹ đến di dân nước ngoài, từ các cơ quan Mỹ đến các định chế quốc tế trong nhiều lĩnh vực, từ các nước đồng minh, đối tác đến đối thủ của Mỹ đều hứng đòn phủ đầu của tổng thống Donald Trump. Tâm điểm thời sự tuần qua vẫn là những phát ngôn chính thức và sắc lệnh của tổng thống Mỹ Donald Trump, người không ngớt làm công luận sửng sốt, thậm chí choáng váng trong các hồ sơ, từ thương mại, di dân, viện trợ cho nước ngoài cho đến chiến tranh Israel và xung đột Gaza. Người dân Mỹ : Nạn nhân của « cuộc chiến tranh thương mại ngu xuẩn nhất trong lịch sử » Một ngày trước khi chính thức có hiệu lực, với quyết định của Mêhicô và Canada tăng cường kiểm soát an ninh ở biên giới với Mỹ, việc áp thuế quan 25% nhắm đến hàng nhập khẩu từ 2 nước này đã được tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho tạm hoãn 1 tháng để các bên tiếp tục thương lượng. Tăng thuế quan không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế Mêhicô và Canada, mà chính người tiêu dùng Mỹ cũng sẽ là nạn nhân bởi vì trên thực tế rất nhiều thực phẩm bán trên thị trường Mỹ có xuất xứ từ hai nước láng giềng này. Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 03/02 cũng đã thừa nhận nguy cơ nói trên, điều mà trước đó ông luôn bác bỏ. Từ Atlanta, thông tín viên Edward Maille ngày 03/02 gửi về bài phóng sự ghi nhận nỗi lo của nhiều người tiêu dùng Mỹ trước viễn cảnh đời sống sinh hoạt đắt đỏ hơn do điều mà báo Mỹ Wall Street Journal gọi là « cuộc chiến tranh thương mại ngu xuẩn nhất trong lịch sử » : “Joshua rời khỏi siêu thị với túi đồ mua sắm. Đối với người đàn ông khoảng 40 tuổi này, chính người tiêu dùng sẽ phải trả giá cho việc tăng thuế nhập khẩu. Joshua nói : “Tôi không hiểu làm sao tăng thuế quan lại có thể là giải pháp để giảm giá sinh hoạt … Chính chúng ta sẽ phải gánh chịu chi phí đó. Nếu họ đánh thuế nhập khẩu, chính những người tiêu dùng như tôi sẽ phải gánh chịu”. Hoa Kỳ lệ thuộc rất nhiều vào nguồn cung ứng thực phẩm từ Mêhicô và Canada. Mêhicô là nhà cung cấp rau và trái cây lớn nhất của Mỹ, trong khi Canada là nước xuất sang Mỹ nhiều thịt và ngũ cốc nhất. Ông Smiley kéo xe đẩy chứa đầy hàng hóa. Ông đã về hưu. Smiley lường trước là giá cả sẽ tăng. Ông nói: “Chúng tôi sẽ phải chi nhiều tiền hơn. Lẽ ra số tiền đó chúng tôi có thể để làm việc khác. Tôi sẽ phải mua ít đồ hơn và phân loại để chỉ mua những sản phẩm thực sự quan trọng”. Một người khác, một phụ nữ ở độ tuổi 50, lấy làm tiếc rằng những biện pháp này sẽ ảnh hưởng đặc biệt đến một số nhóm cư dân. Bà nói: “Thuế quan sẽ làm tăng giá các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày, những mặt hàng mà tầng lớp bình dân cần mua để duy trì cuộc sống”. Theo một nghiên cứu của cơ quan tư vấn PIIE, việc tăng thuế nhập khẩu từ Mêhicô, Canada và Trung Quốc có thể khiến các hộ gia đình Mỹ tốn kém thêm trung bình 1.200 đô la mỗi năm”. Đưa di dân đến « xứ sở vô luật định » Guantanamo, quyết định của Donald Trump bị chỉ trích là « vô nhân đạo và bất hợp pháp » Gây chấn động không kém, cả dư luận quốc tế và trong nước, là quyết định của tổng thống Mỹ cho chuyển người nhập cư trái phép vào Mỹ đến căn cứ quân sự của Mỹ ở Guantanamo (thuộc Cuba), nơi được biết đến với nhà tù quân sự khét tiếng của Mỹ mở ra sau vụ khủng bố 11/09/2011, nơi gắn với các đòn tra tấn những nghi phạm khủng bố từng được tiết lộ và gây chấn động dư luận. Bất chấp phản ứng trong công luận về ý định của ông Trump đưa 30.000 di dân không giấy tờ đến giam giữ ở Guantanamo, ngày 04/02 quân đội Mỹ đã điều chuyến bay đầu tiên chở người nhập cư trái phép đến căn cứ Guantanamo. Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 05/02, bà Jimena Reyes, một lãnh đạo của Liên đoàn Nhân quyền Quốc tế (FIDH), lên án quyết định của Donald Trump : « Guantanamo thực sự là biểu tượng của sự vô luật pháp. Đây là nơi giam giữ những người bị buộc tội khủng bố và là nơi nước Mỹ, thời tổng thống Bush, ra sắc lệnh rằng những chiến binh này không có quyền được luật pháp quốc tế bảo vệ, do đó không được bảo vệ khỏi bị tra tấn, không có quyền được xét xử công bằng như những người sống tại Hoa Kỳ. Đó luôn luôn là điều xuất hiện ngay lập tức trong tâm trí mọi người (khi nói đến Guantanamo) . Ông Trump đã đồng nhất khủng bố, tội phạm và di dân không có giấy tờ. Kiểu hàm ý phân biệt chủng tộc nhẫn tâm đó rất đáng lo ngại. Họ đang thực hiện tiến trình dỡ bỏ toàn bộ các biện pháp bảo vệ pháp lý, lần lượt từng biện pháp một, và điều này thật điên rồ ». Quốc tế phẫn nộ về ý đồ kiểm soát dải Gaza của ông Trump : LHQ cảnh báo nạn « thanh lọc sắc tộc » Sau tuyên bố đột ngột của ông Trump hôm 04/02 về việc Mỹ sẽ « kiểm soát lâu dài dải Gaza », « đưa người Palestine sang Jordani và Ai Cập » , tái thiết Gaza thành Côte-d’Azur - Riviera « thiên đường » bên bờ Địa Trung Hải, cả người phát ngôn Nhà Trắng, Karoline Leavitt, và ngoại trưởng Mỹ, Marco Rubio, đã phải ra sức thanh minh, đính chính, « nắn » lại các phát biểu của chủ nhân Nhà Trắng để làm dịu dư luận trong nước và quốc tế. Cũng như lãnh đạo của nhiều quốc gia châu Âu, Trung Quốc, Nga, Iran, các nước Ả Rập … tổng thư ký Liên Hiệp Quốc đã có phản ứng đáp trả tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong bài phát biểu, ông Antonio Guterres không nêu cụ thể tên tổng thống Mỹ, cũng không đề cập đến giải pháp mà ông đã đề xuất với thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nhưng tổng thư ký Liên Hiệp Quốc đã nói rõ ràng về hậu quả của kế hoạch mà Trump đã đề xuất và không ngần ngại nói đến nạn « thanh lọc sắc tộc » . Từ New York, thông tín viên Carrie Nooten ngày 05/02 gửi về bài tường trình : « Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc không ủng hộ Donald Trump nhưng không phản ứng ngay lập tức kế hoạch do tổng thống Hoa Kỳ vạch ra nhằm đưa người Palestine rời khỏi dải Gaza. Ông Guterres đã dành thời gian gọi điện cho quốc vương Jordanie vào hôm sáng qua. Theo những người thân cận của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, ông Guterres thích suy nghĩ kỹ trước khi nói ra và viện dẫn các nguyên tắc. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres phát biểu : « Khi tìm kiếm các giải pháp, chúng ta không nên làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Điều thiết yếu là phải trung thành với nền tảng của luật pháp quốc tế. Điều cốt yếu là phải tránh mọi hình thức thanh lọc sắc tộc. Thứ ba, chúng ta phải tái khẳng định giải pháp hai Nhà nước. Bất kỳ nền hòa bình bền vững nào cũng cần có những bước tiến thực chất, không thể đảo ngược và lâu dài, hướng tới giải pháp hai Nhà nước, chấm dứt sự chiếm đóng và thành lập một nhà nước Palestine độc lập mà dải Gaza là một phần không thể tách rời ». Đại sứ Palestine tại Liên Hiệp Quốc, Riyad Mansour, tuyên bố người Palestine sẽ không rời khỏi dải Gaza. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của « thành công » của Hội nghị về giải pháp hai Nhà nước dự kiến diễn ra vào tháng 06 (năm 2025) tại Liên Hiệp Quốc, dưới sự đồng chủ trì của Pháp và Ả Rập Xê Út ». Anh muốn « nâng cấp quan h ệ » với Liên Âu nhưng vẫn sợ TT Mỹ Donald Trump « gây chiến thuế quan » Với vũ khí « thuế quan » trong tay, không ngại ngần « ra tay » với cả đồng minh, đối tác hay đối thủ, tổng thống Mỹ Donald Trump khiến Anh Quốc phải thận trọng trong việc nâng cấp quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu để giảm thiểu tác hại của Brexit. Anh Quốc hiện chưa rơi vào tầm ngắm của nguyên thủ Mỹ, nhưng Liên Âu thì đã bị ông Trump dọa áp thuế quan, bởi vì theo ông Liên Âu « đối xử tệ » với nước Mỹ. Từ Luân Đôn, thông tín viên Nguyễn Giang giải thích về sự thận trọng của chính quyền Anh : « Đầu tuần qua, thủ tướng Anh, Sir Kier Starmer, tới Bruxelles, ‘thủ đô chính trị’ của Liên Hiệp Châu Âu, dự hội nghị cao cấp với lãnh đạo khối EU để “tái xác lập quan hệ song phương”. Đây là lần đầu tiên từ sau Brexit, xảy ra 5 năm trước đây, một thủ tướng Anh được mời dự thượng đỉnh các lãnh đạo EU, ở Bru xelles hôm 03/02/2025 , với hy vọng của L uân Đôn muốn “nâng cấp quan hệ” để giảm tác hại của Brexit. Thủ tướng Starmer nói ông sẽ “thực hiện Brexit” sao cho có lợi nhất cho Anh nhưng dư luận Anh ngày càng thấy mặt tiêu cực của thỏa thuận Anh rút ra khỏi EU, có hiệp lực từ 01/01/2020. Theo m ột thăm dò dư luận của YouGov cuối tháng 01/2025, 55% người được hỏi ở Anh coi Brexit “là sai lầm” và chỉ có đúng 11% nghĩ rằng Brexit “lợi nhiều hơn thiệt” cho Anh. Anh đang cần EU vì thương mại với khối này lớn hơn trao đổi mậu dịch với Hoa Kỳ nhưng cũng lo sợ sát lại gần EU thì bị t ổng thống Hoa Kỳ Donald Trump áp thuế quan cao. Xin nhắc lại, vào năm 2023, sau Brexit nhưng Anh vẫn xuất sang EU 356 tỷ bảng hàng hóa và dịch vụ, trong khi trị giá xuất khẩu của Anh sang Mỹ chỉ có 126 tỷ bảng. Mặt khác, sau Brexit, Anh cũng không ký được hiệp định tự do mậu dịch với Mỹ, khiến hàng của Anh bán sang Mỹ hay EU đều bị rào cản thuế quan, thủ tục giấy tờ. Tức là Anh đang “trơ trọi” và thiệt đơn thiệt kép. Câu hỏi là Anh có cân bằng quan hệ với EU và Hoa Kỳ được không? Gần đây nhất, tổng thống Donald Trump đã dọa đánh thuế hàng hóa EU nhưng tạm bỏ Anh ra một bên, khiến tờ The Guardian cho rằng chuyến đi của thủ tướng Anh Starmer sang Bruxelles “đầy rủi ro” vì nguy cơ Hoa Kỳ không buông tha Anh quốc trong cuộc chiến thuế quan. Bởi vậy, các quan chức Anh đều nói khá chung chung về cách điều chỉnh lại quan hệ với EU. Bộ trưởng phụ trách châu Âu của nội các Starmer là Nick Thomas-Symonds vừa nói rằng với chuyến thăm của thủ tướng sang Bruxelles, “Anh muốn nâng cấp quan hệ với EU vượt quá tình trạng hiện hữu”. Tuy thế, không ai nói sự nâng cấp (upgrade) đó là gì vì phe hữu ở Anh đang cáo buộc ông Starmer “đảo ngược Brexit bằng cửa sau”. Hoa Kỳ dưới thời Trump vừa đe dọa Anh “đừng sát lại gần EU ‘xã hội chủ nghĩa’. Có vẻ như các lãnh đạo EU và Anh đều không muốn phát biểu nhiều vào lúc này, để tránh “búa rìu thuế quan” từ ông Trump và "câu giờ” xem những tuần tới tình hình sẽ ra sao. Bởi vậy, hai bên đồng ý sẽ nhóm họp lại vào tháng 05/2025 ở một hội nghị thượng đỉnh mới tại Anh, với hy vọng đạt được thỏa thuận giảm bớt các rào cản thương mại song phương mà Brexit tạo ra. Vào lúc đó, có thể các lá bài của tổng thống Mỹ Donald Trump tung ra đã rõ nét hơn và Anh cùng EU có thể chọn cách ứng phó sao cho phù hợp nhất với tình hình ». USAID, nạn nhân đầu tiên của tỷ phú Elon Musk, bộ trưởng Hiệu quả Chính phủ Tuần này cũng là một tuần mà nhiều cơ quan cấp liên bang của Mỹ trong nhiều lĩnh vực bị bộ Hiệu quả Chính phủ, dưới quyền chỉ đạo của tỷ phú Elon Musk, người thân cận của tổng thống, ra đòn phủ đầu. Trong mắt Elon Musk, người được tổng thống Mỹ Donald Trump giao cho chức bộ trưởng bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE), chuyên trách cải cách bộ máy chính phủ, cắt giảm ngân sách liên bang, USAID, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ, là « một tổ chức tội phạm, lừa đảo » , do « một băng đảng những kẻ cực đoan điên khùng » lãnh đạo. Hôm 03/02, DOGE thông báo đóng cửa trụ sở Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ. Nguồn tiền của Cơ quan liên bang quản lý 44 tỉ đô la, có 10.000 nhân viên trên toàn thế giới, viện trợ cho 120 nước, tạm thời bị phong tỏa 90 ngày. Đến hôm 06/02, theo Reuters, chính quyền Donald Trump dự trù sa thải hàng ngàn nhân viên trên toàn cầu của USAID. Từ Miami, thông tín viên David Thomson hôm 04/02 tường thuật : « Trong đêm Chủ Nhật rạng sáng thứ Hai, Elon Musk đã lên tiếng cáo buộc nhắm vào USAID. Trên mạng X của mình, Elon Musk nói "vấn đề không chỉ là trong trái cây có con sâu, mà là khi quả đó bị sâu đục thì là vô vọng rồi, phải vứt bỏ toàn bộ". Người giàu nhất thế giới nói thêm là Donald Trump đã đồng ý : "Tôi đã hỏi ông ấy chi tiết cụ thể và ông ấy đồng ý rằng chúng tôi phải đóng cửa (USAID)". Vài giờ sau đó, trang web của USAID biến mất, cũng như tài khoản Twitter của tổ chức này, 1.200 nhân viên làm việc tại trụ sở chính của USAID ở Washington nhận được email kêu gọi họ không đến văn phòng, bởi vì cửa ra vào của văn phòng trụ sở USAID đang bị cảnh sát niêm phong bằng dải băng màu vàng. Trong bầu không khí hỗn loạn tại Nhà Trắng, tân phát ngôn viên Karonline Leavitt biện minh cho việc đóng cửa USAID bằng cách lên án rằng tiền của người đóng thuế bị lãng phí vào những khoản chi tiêu vô nghĩa của USAID. Bà khẳng định USAID đã chi "1,5 triệu đô la để thúc đẩy sự đa dạng trong công việc tại Serbia, 47.000 đô la cho một vở opera của người chuyển giới ở Colombia". Các chuyên gia đang đặt câu hỏi về tính hợp pháp của việc đóng cửa USAID, cơ quan được thành lập vào năm 1961 dưới thời tổng thống Mỹ Kennedy theo một đạo luật của Quốc Hội. Trong khi đó, đảng Dân Chủ cho dù rất phẫn nộ, nhưng dường như cũng bất lực trước hành động bị xem là "cuộc đảo chính" của Elon Musk ». Trump hay Musk, ai mới là chỉ huy ? Việc Elon Musk ra lệnh đóng cửa USAID một lần nữa làm dấy lên câu hỏi về việc thiếu lực lượng kiềm chế Elon Musk trong chính quyền Donald Trump. Thông tín viên David Thomson cho biết tiếp : « Lãnh đạo phe Dân Chủ tại Hạ Viện, Chuck Shummer, lo ngại nói rằng nếu hôm nay Elon Musk đóng cửa USAID, thì quý vị có thể chắc chắn rằng ngày mai ông ta sẽ nhắm tấn công vào một mục tiêu mới, có thể là ngành bưu điện hay cơ quan thuế khóa. Thượng nghị sĩ đảng Dân Chủ, Elisabeth Warren, thì phẫn nộ bởi vì Elon Musk chẳng phải do cử tri bầu chọn, nhất là khi vị tỷ phú giàu nhất hành tinh lại là người nắm quyền kiểm soát nhiều cơ quan được xem là những cột trụ quản lý hành chính rất quan trọng như hệ thống thanh toán của bộ Tài Chính Hoa Kỳ, và chỉ chịu sự chỉ đạo của tổng thống Mỹ Donald Trump. Rất nhiều người ở Hoa Kỳ đang tự hỏi liệu có phải Musk là cấp trên chỉ đạo Donald Trump hay không, đến mức Donald Trump buộc phải lên tiếng khẳng định rằng ông mới là người chỉ huy. Tổng thống thứ 47 của Mỹ nói : "Elon Musk không thể và sẽ không thể làm bất cứ điều gì nếu không có sự đồng ý của tôi. Nếu ông ấy làm bất cứ điều gì mà không có sự đồng ý của tôi, tôi sẽ nhanh chóng cho quý vị biết" ».…
Múa lân sư rồng là một hoạt động biểu diễn nghệ thuật dân gian độc đáo thường diễn ra trong các dịp lễ hội, đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán và các sự kiện quan trọng như khai trương, lễ hội đầu năm. Tại Việt Nam, từ bao đời nay, múa lân sư rồng đã được coi là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc và hiện vẫn được duy trì phát triển mạnh mẽ ở khắp các vùng trong cả nước. Trong văn hóa tâm linh của người châu Á nói chung cũng như người Việt nói riêng, ba linh vật lân, sư, rồng là biểu trưng cho sức mạnh phi thường, đem đến phát đạt và hanh thông trong công việc, trong cuộc sống. Người xưa quan niệm múa lân sư rồng sẽ mang lại may mắn, thịnh vượng trong năm mới. Những ngày Tết đến xuân về, ở khắp mọi miền đất nước Việt Nam, đâu đâu người ta cũng có thể bắt gặp không khí rộn ràng, phấn khởi khi nghe tiếng trống, điệu múa lân, múa rồng rộn ràng ở nơi nơi, và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền. Nét tinh túy của các điệu múa lân sư rồng chính là sự kết hợp giữa vẻ đẹp nghệ thuật và võ thuật truyền thống. Múa lân sư rồng không chỉ là sự kết hợp giữa các động tác nhảy múa điêu luyện mà còn là sự hòa quyện của âm nhạc và nhịp điệu. Nghệ thuật múa lân sư rồng Việt Nam không chỉ là một hoạt động giải trí mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh và văn hóa. Những năm gần đây, nghệ thuật múa lân sư rồng Việt Nam đã được lan tỏa ra thế giới và được nhiều quốc gia khác biết đến, đón nhận góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Nhân dịp đầu xuân mới Ất Tỵ 2025, chúng ta cùng tìm hiểu về nghệ thuật múa lân sư rồng qua cuộc trò chuyện với Nghệ sĩ Nhân dân điện ảnh Trọng Trinh, phó chủ tịch Liên đoàn Lân Sư Rồng Việt Nam.…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Rắn trong văn hóa Việt Nam : Suối nguồn kỳ diệu của sự sống 10:25
10:25
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי10:25![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
Biểu tượng của năm Ất Tỵ 2025 là Rắn. Con vật đứng thứ sáu trong 12 con giáp, theo lịch pháp cổ truyền của Đông Á, có lẽ là biểu tượng chứa đựng nhiều giá trị tương phản nhất. Đại diện cho sự khôn ngoan, lanh lẹn, được kính nể, rắn cũng bị coi là loài phản trắc, nham hiểm. Rắn có nơi được giao phó trọng trách bảo vệ đền, chùa…, nhưng Rắn nhiều khi cũng là kẻ độc ác cần diệt trừ. Song biểu tượng rắn không dừng ở tính chất nhị nguyên đó… Vì sao năm Thìn gắn liền với năm Tỵ ? Vì sao năm con Rồng rồi mới đến năm con Rắn ? Về biểu tượng Rắn, hai nền văn minh lớn Trung Hoa và Ấn Độ để lại những dấu ấn lớn nào trong văn hóa Việt Nam ? Biểu tượng Rắn trong văn hóa Việt Nam có thể đóng góp gì vào thời điểm nhân loại đang đối mặt với « cuộc đại diệt chủng sinh giới lần thứ 6 » (Sixième extinction de masse) (mà lần gần nhất cách nay khoảng 60 triệu năm với sự tuyệt diệt của loài khủng long) ? Đọc thêm Cuộc đại tuyệt chủng sinh giới lần thứ sáu Chương trình Tạp chí đầu Xuân ngày mùng Hai Tết mời quý vị ngược dòng lịch sử trở về với một số trầm tích của biểu tượng Rắn ở Việt Nam, mảnh đất giao lưu của nhiều nền văn hóa, cùng với hai nhà nghiên cứu, chuyên gia về văn hóa Huế, tiến sĩ sử học Trần Đức Anh Sơn và phó giáo sư – tiến sĩ Nguyễn Ngọc Thơ, chuyên gia về văn hóa dân gian Đông Á và Đông Nam Á. Tâm lý ghét và sợ Rắn Nhưng trước hết, mời quý vị nghe cảm nhận của chị Loan (Sài Gòn) về con Rắn ở người Việt: « Nếu nói theo dân gian, con rắn là thông minh sắc sảo. Nhưng nếu thông minh đó là tốt thì giúp người. Còn nếu thông minh lươn lẹo thì hại người thôi. Nói chung là nó có hai mặt. Về con rắn, người ta nghĩ về cái xấu nhiều hơn là cái tốt . » Đối với rất nhiều người Việt Nam nói chung, rắn không phải là loài vật thân thiện. Nghĩ tới rắn, nhiều người liên tưởng đến nọc độc nguy hiểm chết người, loài vật hình thù trơn trượt, không chân. Người Việt có nhiều câu nói để chỉ tính xấu của con người với hình ảnh rắn như « Khẩu Phật tâm xà » , « đồ rắn độc », rồi « Cõng rắn cắn gà nhà » hay « Đánh rắn là phải đánh dập đầu ». Nhà nghiên cứu Trần Đức Anh Sơn ghi nhận sự vắng mặt của biểu tượng Rắn trong lăng Vua Khải Định : « Ở trong Thiên Định Cung, nơi an táng vua Khải Định, vị vua thứ 12 của nhà Nguyễn, thì ở Khải Thành Điện, phía trước, nơi thiết trí một án thờ, bây giờ có chân dung vua Khải Định, vua cho trang trí 11 con linh vật, biểu tượng cho các con vật cầm tinh các năm âm lịch. Riêng con Rắn thì không có. Ở vị trí con Rắn, nhà vua thay vào biểu tượng khác. Hoặc có thể các nghệ nhân làm việc vào thời đó, cho đó là một điềm xấu, nếu đưa vô lăng tẩm của một vị vua thì không hay. Tôi đã thống kê các ô trang trí này, thấy có đủ các con vật cầm tinh các năm, tức là Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn…, đến năm Tỵ thì trống. Cũng cùng một triều đại của nhà Nguyễn chúng ta thấy đầu triều, vua thứ nhì của nhà Nguyễn là Minh Mạng cho khắc đến hai lần, Nhiễm xà (một lần) và Mãng xà (một lần) trên Cửu Đỉnh. Như vậy, trở lại câu chuyện đầu tiên, trong tâm thức của người Việt, Rắn vừa là Tốt, vừa là Xấu. Rắn vừa mang biểu tượng cho sự sinh sôi nẩy nở, mùa màng, nhưng cũng là biểu tượng cho nhục dục, tội lỗi, nham hiểm, và vì vậy có người thích, có người không thích . » Thủy Thần/Thủy Quái : Tính nhị nguyên của « Rắn » Nhà nghiên cứu Trần Đức Anh Sơn nêu bật tính hai mặt của biểu tượng Rắn : « Đối với văn hóa của người Việt, con Rắn không phải là biểu tượng đồng nhất, giống như các biểu tượng khác. Khi nói về con Rồng thì để chỉ sự linh thiêng, sự bay lên, sự phát triển. Hay khi nói về Trâu thì là con vật hiền lành, cần mẫn, con vật giúp ích cho đời. Trong lịch sử Việt Nam, con Rắn mang hai yếu tính : tốt và xấu. Chúng ta thấy trong bộ Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam do nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Đổng Chi sưu tầm và biên soạn lại, có 200 truyện, trong đó có tới 11 truyện có liên quan đến con Rắn. Chúng ta thấy hình tượng Rắn nổi tiếng nhất là trong câu chuyện Thạch Sanh. Trong câu chuyện đó, con Rắn đã biến thành một con Chằn tinh hay con Trăn tinh, tu luyện lâu năm, và đi hại người. Và rồi chúng ta thấy trong câu chuyện về thần Núi Tản Viên, con Rắn được coi là con trai của vua Thủy Tề, bị bọn trẻ chăn trâu đánh chết. Sau này, con Rắn nhiều lần là hiện thân cho thế lực dưới nước, biểu tượng cho các thế lực bên dưới, thế lực âm, tấn công con người. Có rất nhiều trường hợp, người ta coi con Rắn là con vật xấu xí, hung ác. Tính của nó rất nham hiểm, hay xúc giục, hoặc là có nọc độc, có thể giết người, và thứ ba là rất tráo trở. Đó là những yếu tính xấu. Ở một khía cạnh thứ hai, con Rắn được coi là yếu tính tốt, biểu tượng của nước, biểu tượng của sự mềm mại, uyển chuyển. Đối với tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, con Rắn được coi là biểu tượng cho nguồn gốc của các dòng chảy. Con Rắn chính là hình tượng của các dòng sông, hình tượng của nước, của mùa màng, của sinh sôi, nẩy nở. Đó là lý do mà người ta thờ cúng con Rắn. Nó cũng là Vật Tổ trong truyền thuyết Lạc Long Quân – huyền thoại Linh Lang Vương. Giao long là một con Rắn Thần, rất to, biểu tượng cho sự uy nghiêm, sự oai phong. Đó là biểu tượng đang từng bước « rồng hóa », tức là từ con Giao long phát triển thành Rồng. Người ta cho rằng đây là các huyền thoại do các sử gia người Việt sưu tầm được, sáng tác thêm. Trong giai đoạn này, hình ảnh con Rắn mang mầu sắc phong kiến, được đồng nhất với vương quyền. Nhiều người cho Rồng là từ Rắn mà phát triển nên . » Trong tâm thức của cư dân nông nghiệp thời cổ đại, Rắn là biểu tượng của thủy thần, sức mạnh các dòng sông, thế lực ban phúc và giáng họa. Tục thờ rắn hiện diện phổ biến ở vùng đồng bằng châu thổ Bắc Bộ, đặc biệt dọc các con sông lớn ở hạ lưu, như sông Hồng, sông Đuống, sông Cầu. Theo hai nhà khảo cứu địa phương, Đổng Đức Khiêm và Nguyễn Hữu Bình, trong hiện tại, chỉ riêng dọc khu vực sông Cầu, xứ Kinh Bắc, đã có tới 316 ngôi đền thờ cặp thần rắn « Ông Dài, Ông Cụt », mà một số nhà nghiên cứu coi như là cặp rắn thần có mặt sớm nhất trong thần điện của người Việt cổ. Rắn cũng hiện diện qua hình tượng ông Lốt, hay Thanh xà – Bạch xà, trong các đền phủ của đạo Mẫu (hay đạo Tứ phủ), tín ngưỡng dân gian phổ biến bậc nhất ở miền Bắc Việt Nam. « Rồng là chính, Rắn là tà »: Sản phẩm của văn hóa chuyên chế Trung Hoa Quan niệm Rồng là chính thống, còn Rắn thì hèn kém, thậm chí là biểu tượng cho sự độc ác, là sản phẩm của văn hóa chuyên chế Trung Hoa, theo ghi nhận của nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thơ : « Văn hóa Trung Hoa, trải dài theo lịch sử thời quân chủ của họ, đã xây dựng nên một biểu tượng Rồng là chúa tể của vạn vật. Biểu tượng Rồng lấy cái thân của con Rắn, và thậm chí một vài bộ phận khác, ví dụ đầu hoặc vẩy, vẩy cá hay vẩy rắn nói chung. Và khi nó đã tích lũy những điểm tốt đẹp nhất của loài rắn và muôn loài, thì đương nhiên nó sẽ đẩy các loài vật như loài rắn xuống hàng thứ cấp. Một cặp cấu trúc, Rồng – Rắn, được dựng nên. Theo đó, Rồng là biểu trưng của Hoàng gia, của giới quý tộc, của quyền uy, của tính dương, của cái được cho là tính chính thống. Đối lập với nó là biểu tượng được cho là của cái gian ác, của âm tính, của một cái gì đó rất hạ cấp, nhưng lại gắn chặt với đời sống dân gian. Dù dân gian người Trung Hoa vẫn coi rắn là biểu trưng của sự mắn đẻ, và sự trường sinh, vì rắn lột xác để sống tiếp, và một vài khía cạnh mang lại may mắn. Nhưng khi đặt trong tương quan với Rồng, thì rõ ràng có sự thua thiệt. Bởi vậy mới có câu : ‘‘trứng Rồng lại nở ra Rồng, liu điu lại nở ra bầy liu điu’’. Chúng ta thấy một cặp cấu trúc thượng/hạ rất rõ ràng. Giới nho sĩ xưa và những người chịu ảnh hưởng của nhãn quan Nho giáo ngày nay vẫn còn giữ ở một mức độ nhất định rằng Rắn là biểu trưng của sự hung ác, của sự tàn bạo, nói chung là đối lập với sự thiện lành. » Đông đảo người Việt đều biết đến bi kịch « Lệ Chi Viên » đầu thế kỷ 15 của đại công thần nhà Lê Nguyễn Trãi, tác giả « Bình Ngô đại cáo », bị tru di tam tộc, với lý do người vợ Nguyễn Thị Lộ sát hại nhà vua. Trong xã hội Việt Nam, câu chuyện về người vợ tài năng của Nguyễn Trãi, bị coi là hóa thân của loài rắn, để báo thù vẫn ám ảnh người đời gần 6 thế kỷ sau, đến mức cuối thế kỷ 20, có cả một cuộc « vận động minh oan cho Nguyễn Thị Lộ ». Ảnh hưởng của văn hóa chuyên chế Trung Hoa dường như ăn sâu trong xã hội Việt Nam đến mức khó tin. Ảnh hưởng Ấn Độ: Rắn Naga học Phật Trái ngược với ảnh hưởng chuyên chế phương Bắc, hình tượng rắn đến từ văn minh Ấn Độ có những điểm tương đồng với văn hóa bản địa, đặc biệt với rắn thần Naga học Phật. Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thơ cho biết: « Người Ấn Độ, hay các dân tộc Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, đều coi Rắn trước hết là biểu trưng của những dòng sông. Trong các tương tác với truyền thống Ấn Độ ở Việt Nam, chúng ta thấy có người Chăm ở Trung Bộ, và người Khmer ở Nam Bộ, hiện diện trong truyền thuyết của họ, trong kiến trúc, mỹ thuật, thí dụ như đền tháp Chăm, trong các tượng thần thánh, chúng ta vẫn thấy biểu tượng Rắn Naga 5 đầu, xòe ra để che chở hay bảo vệ thần Vishnu. Chuyển hóa thành tượng Rắn 5 đầu, hay 7 đầu, bảo hộ Đức Phật, là chuyện về sau. Trong nhiều chuyến đi công tác, khảo sát ở các ngôi chùa Khmer, Nam Bộ, tôi được nghe người Khmer Nam Bộ ở Sóc Trăng hay Trà Vinh kể rằng khi Đức Phập thuyết pháp, người dân rất hăm hở, nhiệt huyết đến chùa, ngồi lặng lẽ nghe Đức Phật giảng. Trong số các loài vật cũng mong muốn được tu theo Đức Phật, có một con Rắn. Con Rắn biết rằng, nếu để nguyên thân hình rắn để vào chính điện thì không hay, nên nó hóa phép thành một người đàn ông chỉnh tề, mặc trang phục trắng. Nhưng mà vì cốt của nó là loài vật, nên nghe chữ được chữ mất. Nghe một thời gian thì nó buồn ngủ quá. Khi nó ngủ thì ngáy. Mọi người mới nhìn quanh mới thấy nó hoàn nguyên trở lại hình ảnh của một con rắn. Người ta bỏ chạy hết…. Cuối cùng nó mới nảy ra một cái ý là xin phép Đức Phật không vào chính điện, để không làm kinh hãi những người xung quanh. Đứng ở bên ngoài, hai bên bậc thềm, hoặc là ngồi bên trên nóc chùa, để mỗi ngày, có thể nghe được tiếng kinh của Đức Phật. Đó là lý do tại sao mà khi đến chùa người Khmer ở Nam Bộ, hoặc là người Campuchia trên đất Campuchia hay Thái Lan, hay Miến Điện, chúng ta thấy trong kiến trúc mỹ thuật, đầu rắn Naga vươn lên ở đầu hồi, ngẩng cao. Hình thái chế tác mỹ thuật tạo hình rất đẹp, tượng trưng cho sự hướng thượng, hướng về hướng Thái dương, hướng Mặt Trời. Đồng thời nó cũng thể hiện sự thị uy. Khi đến chùa, người ta thì bỏ hết mọi dục vọng, mọi tà niệm ở bên ngoài. Khi hiện diện ở bên trong khuôn viên chùa, đứng trước Đức Phật phải là những cá thể với lòng chân thành nhất, hướng thiện nhất. » « Rồng Rắn lên mây » : Trò chơi luyện rèn đoàn kết Liên quan đến rắn, trong dân gian Việt Nam có một trò chơi của trẻ nhỏ nổi tiếng lâu đời, thường được gọi là trò « Rồng rắn lên mây », đi kèm bài hát đồng dao : « Rồng rắn lên mây, Có cái cây lúc lắc (hay núc nác), Có nhà điểm binh, Hỏi thăm thầy thuốc, Có nhà hay không? … » Thầy Thuốc: « Cho xin khúc đầu. » Rồng rắn: « Những xương cùng xẩu . » Thầy Thuốc: « Cho xin khúc giữa. » Rồng rắn: « Những máu cùng me . » Thầy Thuốc: « Cho xin khúc đuôi. » Rồng rắn: « Tha hồ Thầy đuổi. »… Về nguồn gốc của trò chơi rất phổ biến một thời này, có nhiều cách giải thích hoàn toàn khác nhau. Có người coi đây là một nghi lễ tránh trùng tang, có người coi trò chơi này ngụ ý nói đến đất nước Việt Nam vào cái thời ba miền bị chia cắt… Dù nguồn gốc và ý nghĩa ra sao, ý thức thực tế và trực tiếp của trò chơi này rõ ràng là thúc đẩy hoạt động hướng đến một mục tiêu chung, giúp những người tham gia luyện rèn tinh thần đoàn kết, gắn bó. Trò chơi gắn chặt Rồng với Rắn bất chấp bao nỗ lực chia lìa... Về trò chơi Rồng rắn lên mây, nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thơ nhận định : « Phải có sự kết hợp của cả hai, của cái văn hóa tinh hoa và văn hóa dân gian thì mới có thể phát triển. Chính vì thế mới có câu ‘‘Rồng rắn lên mây’’. Một mình Rồng thì chưa chắc đã lên mây, còn mình Rắn thì đương nhiên không thể. Nếu chúng ta biết kết hợp một cách hài hòa và xử lý những khoảng cách, nếu có, giữa biểu tượng Rồng và Rắn, có nghĩa là giữa ý niệm của tầng lớp tinh hoa và những nguyện ước của bình dân thì dân tộc có thể phát triển. Rồng Rắn có thể lên mây . » Thìn rồi đến Tỵ và « Rồng Rắn lên mây » Con Rồng chuyên chế trong văn hóa Trung Hoa hút lấy những nét tốt của loài rắn, nhưng trong lịch pháp cổ truyền 12 con giáp, năm Thìn đi trước rồi mới đến năm Tỵ. Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thơ suy ngẫm : « Ngày nay khi mà tất cả các dân tộc, tất cả các quốc gia đều phải mở cửa, phải tiến hành giao lưu, về kinh tế, về văn hóa, và đặc biệt là chào đón sự bùng nổ của khoa học kỹ thuật, thành ra ranh giới giữa những định kiến hoặc những khác biệt trong văn hóa, đặc biệt trong thế giới biểu tượng, giữa các nước với nhau và giữa các biểu tượng trong cùng một nền văn hóa cũng bắt đầu mờ nhạt dần. Cái này phản ánh đúng cái gọi là ‘‘Tương đối luận văn hóa’’, mọi thứ đều có giá trị tương đối. Thành ra khi mà nhãn quan Nho giáo đã phai nhạt dần, thì những ranh giới của cái được cho là quý tộc, cái được cho là bình dân, giữa Rồng và Rắn cũng mờ nhạt dần. Thành ra ngày nay, về biểu tượng Rồng người ta cũng đánh giá lại. Chưa chắc gì rồng đã là cao sang, quyền quý [bởi trên thực tế, trong thời quân chủ, chúng được sử dụng như các công cụ]. Biểu tượng Rắn chưa chắc gì hoàn toàn là biểu trưng của cái Ác. Mọi thứ mang tính hai mặt hết. Đọc thêm Năm Thìn nói chuyện Rồng - Tiên và khát vọng hòa hợp với thiên nhiên Khi đi vào thế giới biểu tượng người ta có xu hướng mỹ hóa, hoặc triết lý hóa các bình diện được cho là tích cực của các loài, để khuếch trương nó lên, và người ta cố gắng để hạn chế đến mức tối đa những phần phiến diện còn lại của biểu tượng đó (cái « phiến diện » trong diễn đạt của tác giả một phần đáng kể hàm nghĩa là những gì tiêu cực). Hoặc là người ta đơn giản là không nói về nó [cái phiến diện]. Chính vì thế mà bây giờ khi chúng ta đang chào đón năm Tỵ, năm Rắn, người ta thường nhấn mạnh đến tính tích cực của nó, và kèm theo đó là những gửi gắm, mong ước sự hòa bình, hạnh phúc hoặc thịnh vượng và đặc biệt là theo nguyên tắc Rồng rồi mới đến Rắn, và cuối cùng ‘‘lên mây’’. Thành ra là Rồng dù có sang, nhưng Rồng vẫn phải đi trước và làm nền cho Rắn. Rồng với Rắn thì mới lên mây được, phải không ạ ? Theo trật tự, thì sau năm Thìn rồi mới đến năm Tỵ. Năm Tỵ muốn phát triển phải đứng trên vai năm Thìn. Khi năm Tỵ đứng trên vai năm Thìn, thì chưa chắc con Rồng đã cao hơn Rắn. Thành ra có nhiều cách để thấy là trong thế giới đương đại, cái tính tôn ti trật tự cao thấp nếu có, của thời quân chủ, sẽ bị giải cấu trúc. Và các biểu tượng bây giờ đứng thành hàng, hàng dọc – hàng ngang, như nhau. Cách mà chúng ta diễn giải đều phụ thuộc vào việc chúng ta mong muốn gửi gắm mong ước điều gì. Bởi biểu tượng là kết tinh của những mong ước . » Rắn : « Sinh lực nguyên thủy » Hình tượng con rắn mang ý nghĩa muôn mặt trong văn hóa Việt Nam. Rắn là dòng sông mang lại màu mỡ, thịnh vượng, nhưng cũng có thể là dòng sông cuồng nộ... Nhà nghiên cứu văn hóa Nam Bộ Huỳnh Ngọc Trảng nhìn thấy trong con Rắn biểu trưng của « năng lượng sống nguyên thủy », điều mà ông rút ra qua quan sát và đúc kết thành tựu của giới khoa học phương Tây: « Con Rắn là biểu trưng cho cái bản năng, mà người ta gọi là năng lượng sống nguyên sơ. Cái đó biểu tượng ra là nước, rồi ra dòng sông. Nước cũng biểu tượng cho sự Sống. Nó là sự chuyển động. Thay đổi không ngừng. Nó là sức mạnh hủy diệt nữa. Nhưng sự hủy diệt nó dẫn đến tái sinh. Nhiều thứ lắm. Và nước cũng giúp phục hồi ». Rắn được coi là loài vật vừa sống trên cạn, vừa có thể sống dưới nước. Trong lịch sử Trái đất, sự sống từ các đại dương đi lên. Biểu tượng rắn gắn liền với suối nguồn kỳ diệu của sự sống. Thách thức Sinh Tử: « Rắn » và việc xây dựng một « Ý thức về toàn thể » Sự bùng nổ của công nghệ - kỹ thuật và sự thịnh vượng kinh tế đưa nhân loại hiện nay đạt đến « cảnh giới tiến bộ » chưa từng có. Tuy nhiên, cũng chính tham vọng phát triển vô hạn, bất chấp các giới hạn về môi trường và khí hậu, đang đặt thế giới trước hiểm họa « đại tuyệt chủng sinh giới lần thứ sáu ». Nhiệt độ Trái đất tăng quá mức 1,5°C (so với thời tiền công nghiệp), do năng lượng hóa thạch, đang khiến Trái đất ngày càng trở nên khó sống nổi với chính loài người. Nhiều nhà khoa học phương Tây, như nhà nhân chủng học Pháp Philippe Descola, nhìn thấy cội nguồn sâu xa của xu thế hủy diệt nói trên trong chính « vũ trụ qua n » (cosmologie) của con người hiện đại (với nòng cốt là tư tưởng phương Tây), coi Thiên nhiên là cái bên ngoài con người, và là đối tượng để khai thác triệt để. Chính « Vũ trụ quan » đó đang « tàn phá mối quan hệ của con người với sinh giới », và « không cho phép xã hội đương đại ý thức được rõ » đại thảm họa đang diễn ra (phỏng vấn của Đài Radio France : L'anthropologue Philippe Descola : "Notre cosmologie moderne altère notre rapport au vivant" » / N hà nhân chủng học Philippe Descola "Vũ trụ quan hiện đại của chúng ta tán phá mối quan hệ con người với sinh giớ i"). Đọc thêm "Con người" với "Tự nhiên" qua cái nhìn của nhà nhân chủng học Năm Rắn có thể chỉ đơn thuần được coi như một biểu tượng năm thông thường theo truyền thống. Biểu tượng Rắn có thể chỉ được gắn vào các niềm tin vào số mạng, vận hạn… Ất Tỵ có thể được nhiều người chú ý đến như một năm rủi ro. Nhưng năm Rắn cũng có thể là một dịp để trở về với những minh triết ngàn đời: Rắn có thể là cơ hội để khắc phục tầm nhìn chỉ thấy cây mà không thấy rừng, để hướng đến một « Ý thức về toàn thể », để nhận ra những hiểm họa và cội nguồn của những hiểm họa đe dọa sự sống của toàn thể nhân loại hiện nay. Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Thơ, trong cuộc trả lời phỏng vấn, đã nhắc đến « Báu vật phương Nam » của văn hóa Việt Nam : Cụm tượng độc nhất vô nhị Rắn 7 đầu bảo vệ Đức Phật bốn tay trong một ngôi chùa ở tỉnh An Giang. Cụm tượng này nguyên ủy là di vật của nền văn minh Ốc Eo, có tuổi đời ít nhất hơn một ngàn năm trước. Tượng Phật bốn tay này nguyên là tượng thần Bảo tồn sự sống Vishnu, của nền văn minh Ấn Độ cổ. Rắn thần cuộn tròn là hiện thân cho nền tảng của « vũ trụ », của sự sống, gắn bó mật thiết với thần Bảo tồn. Rắn thần vươn cao hiện thân cho « tư duy hướng thượng » và « s ức sáng tạo của con người ». Vươn cao nhưng không đoạn tuyệt với những cội rễ : Phải chăng là bài học minh triết căn bản nhất, đã được các thế hệ đi trước gởi gắm qua hình tượng rắn ? Bài học từ đây có thể giúp gì cho nhân loại trong tình thế nguy nan hiện nay ?…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Tết Nguyên Đán : Ký ức khó quên của người nước ngoài từng đón Tết tại Việt Nam 13:23
13:23
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי13:23![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
« Chúc mừng năm mới, sức khỏe dồi dào ! » « Các quý ông quý bà, chúc mừng năm mới và chúc sức khỏe ! » « Chúc mừng năm mới! May mắn và mạnh khỏe ! » Mở đầu tạp chí ngày mùng Một Tết Ất Tỵ là những lời chúc Tết bằng tiếng Việt của Prométhée Spathis, Frank Legrand và Patrick Hiep Nguyen, 3 trong số những người nước ngoài từng trải nghiệm đón Tết cổ truyền với người Việt ngay tại Việt Nam và chia sẻ ký ức ngày Tết với RFI tiếng Việt. Là người nước ngoài, nhưng cũng như nhiều người Việt, ông Prométhée Spathis lại đặc biệt ấn tượng với không khí đặc biệt trên phố những ngày trước Tết. Qua 3 lần đón Tết Việt ở Việt Nam, ông cảm nhận rõ những bận rộn lo toan sắm sửa Tết nhất. Prométhée Spathis hào hứng kể lại : « Được ở Việt Nam vào dịp Tết thực sự là một trải nghiệm tuyệt vời. Tôi đã có cơ hội đến Việt Nam nhiều lần, nhưng trước đây chúng tôi luôn được cảnh báo rằng khi đi du lịch rằng đó là khoảng thời gian có ít hoạt động vì các cửa hàng, ngay cả những cửa hàng bán đồ thiết yếu, đều có thể đóng cửa. Và điều này khiến chuyến đi phức tạp hơn. Thế nên, ngay từ những chuyến đi đầu tiên đến Việt Nam đơn thuần vì công việc, tôi luôn tránh dịp Tết. Sau đó vài năm, trong những chuyến đi vì lý do cá nhân riêng tư, tôi mới có cơ hội ăn Tết trong một một gia đình Việt Nam, đó là gia đình của vợ tôi. Trong dịp Tết, có nhiều điều gây ấn tượng với tôi, vì đó thực sự là những điều rất đặc biệt. Tôi cứ nghĩ là đã biết Việt Nam, nhưng vào dịp Tết thì mọi điều đều thay đổi : tinh thần của người dân, cũng như các hoạt động thực sự rất khác biệt so với thời gian còn lại trong năm. Nổi bật nhất, dĩ nhiên là toàn bộ công việc chuẩn bị đón Tết. Trong các gia đình người Việt, mọi người bắt đầu với việc dọn dẹp nhà cửa thật sạch sẽ, từ trong ra ngoài, dĩ nhiên là để xua đuổi vận rủi hoặc những chuyện không may mắn trong năm qua. Mọi thứ sẽ được dọn dẹp, chỉnh trang, cả bàn thờ tổ tiên nữa. Và dĩ nhiên, sau đó là việc trang trí. Đây là điều khá đặc biệt, theo từng thành phố. Tôi khi đó ở Hà Nội, chúng tôi thấy hoa đào và mua loại hoa này. Vâng, đây thực sự là một nhiệm vụ quan trọng. Trên đường phố, chúng tôi cũng thấy những người giao hàng đi xe máy, chở những chậu hoa đào, quất rất to ở yên sau xe. Thành phố tràn ngập những chiếc xe máy trông cứ như những cái cây đang chuyển động xung quanh chúng tôi. Thực sự là như những khu rừng di động dọc theo những con đường mà người ta chở những chậu cây, hoa đó. Tiếp theo, tất nhiên là mọi người trang trí tường và cửa bằng những món đồ trang trí màu đỏ và vàng, những màu sắc mang lại may mắn vì đó là những màu gắn với an khang, thịnh vượng và hạnh phúc. Sau đó thì cũng phải chuẩn bị các món ăn đặc biệt dành cho Tết. Điều khá thú vị là thường thì mọi người tập trung trong gia đình để chuẩn bị, ví dụ ở miền Bắc là món bánh chưng hình vuông, phải nấu đến 8-10 tiếng. Đây là món chúng tôi ăn trong suốt nhiều ngày sau Tết, và tặng cả cho những ai đến nhà thăm. Nhưng tôi phải thừa nhận là ăn bánh chưng liền vài ngày thì cũng khó tiêu, và kiểu ăn nhiều quá cũng thấy mất ngon. Và tất nhiên, còn có nem. Có khách đến thì còn có món thịt gà luộc. Thật là khó tin, đó là một con gà được luộc chín, ăn nguội cùng với gia vị, tiêu, muối và chanh. Món này có vẻ hơi vô vị, nhưng cũng khá thú vị vì thường thì dù con gà đã được luộc chín, nhưng vẫn được bày biện với phần đầu gà vươn cao. Và trong số những món ăn khác mà mọi người chuẩn bị, có một số món được đặt lên bàn thờ để mời tổ tiên. Mọi người đón Tết với tổ tiên, mỗi nhà đều có bàn thờ, thắp nến và hương/nhang trong thời gian này để mời tổ tiên về đón Tết và phù hộ cho gia đình. Điều này rất thú vị ». Đặc biệt ấn tượng về bầu không khí mọi nhà tất bật chuẩn bị trước Tết, nhưng ông Prométhée Spathis cảm nhận thế nào về những gì diễn ra vào đúng những ngày Tết ? « Tết thực sự là khoảng thời gian mà tôi đặc biệt thích. Đây là giai đoạn mang tính lễ hội cao, với bầu không khí vui vẻ và rất thân thiện, dễ chịu, là thời điểm mọi người tránh cãi vã với nhau, tránh những chủ đề chọc giận người khác, đón năm mới với tinh thần lạc quan. Thế nhưng, Tết cũng là dịp để mọi người hướng về gia đình, nên rất đông thành viên trong gia đình đi thăm nhau. Và đây nhiều khi cũng là cơ hội để đi thăm những người đã lâu không gặp vì họ sống ở xa. Nhưng đây cũng là giai đoạn với nhiều điều phải tuân thủ chặt chẽ, bởi vì có những truyền thống mọi người phải tôn trọng, như dâng lễ lên tổ tiên, hay việc bài trí nhà cửa, chuẩn bị các món ăn Tết. Ngoài những nghi lễ cổ truyền cần được thủ thì cũng có những hoạt động truyền thống, ví dụ gia đình cùng nhau chơi các trò chơi. Đây thực sự là một khoảng thời gian có rất nhiều hoạt động, và rất đặc biệt, với bầu không khí đặc biệt, rất riêng so với thời gian còn lại trong năm, thực sự là có 1 không 2, quả thực là mang lại hạnh phúc cho mọi người. Ai cũng vô cùng lạc quan, vui vẻ trong bầu không khí tốt đẹp để mọi chuyện trong năm mới diễn ra thật là thuận lợi ». Cũng giống như Prométhée Spathis, ông Frank Legrand cũng là một người Pháp có nhiều trải nghiệm với Tết Việt, vì cũng là « chàng rể Việt » được hưởng không khí Tết nhất ấm cúng với gia đình tại Việt Nam. Ông Frank Legrand chia sẻ : « Thực ra là từ năm 2005 đến nay cũng đã là khá lâu, kể lại những kỷ niệm của lần đầu đón Tết Việt thì hơi khó, chúng tôi cũng đã ăn Tết 4 lần ở Việt Nam, nên tôi cũng không nhớ rõ lần đầu đón Tết, nhưng tôi nhớ rõ lần gần đây nhất bởi vì khi đó có cả con gái của tôi. Chúng tôi đón Tết cùng gia đình ở thành phố Hải Dương, nơi gia đình vợ tôi sinh sống, nên nói chung, mọi chuyện diễn ra rất tốt đẹp. Cả gia đình tiếp đón chúng tôi, chúng tôi được ăn rất ngon, đa dạng và ăn rất nhiều, thậm chí là hơi nhiều (cười). Vâng có thể điều này đúng là không được tốt lắm, vì chúng tôi đã tăng cân. Chúng tôi cũng đi đến nhà các thành viên trong gia đình, nhà bạn bè. Đây là những thời khắc rất tuyệt. Quả thực là chúng tôi có nhiều kỷ niệm về những lúc tuyệt vời trong ngày Tết. Ví dụ như cách nay 3 năm, cùng với con gái và mẹ vợ tôi, chúng tôi đã gói bánh chưng, có gạo, có thịt gói trong lá dong. Chúng tôi gói bánh chưng vuông. Mọi người trong gia đình cùng nấu bánh, khá lâu. Đến hôm sau thì chúng tôi ăn bánh chưng và mang biếu tặng cho mọi người trong gia đình. Về không khí Tết, người ta treo nhiều cờ, các cửa hàng cửa hiệu bán rất nhiều thực phẩm và nhiều đồ trang trí cho ngày Tết. Thế nên, không khí những ngày này rất là khác biệt, nhất là về thực phẩm. Tôi vừa nói đến việc gói và nấu bánh nhưng, nhưng ăn bánh chưng thì lại là chuyện khác, như một thành tích vì chiếc bánh khá to và ngày nào chúng tôi cũng ăn. Thức ăn khác cũng rất nhiều. Các món Tết và bầu không khí Tết là hai đều đặc biệt nhất. Ví dụ như vừa nãy, trên đường phố, chúng tôi thấy một trường võ cổ truyền Việt Nam. Họ đã bắt đầu luyện tập múa sư tử và đánh trống. Đó là những điều rất hay mà chúng tôi không thể quên. Đó là những điều rất riêng của đất nước Việt Nam, mà chúng tôi không chắc có thể thấy ở đâu khác. Vào dịp lễ Tết, tất cả mọi người đều trở về với gia đình ». Khác với Prométhée Spathis và Frank Legrand , ông Patrick Hiep NGUYEN, người Pháp, có một phần huyết thống Việt, lại được đón Tết ở Việt Nam trong một hoàn cảnh hoàn toàn khác. Ông hồi tưởng : « Tôi là con lai, bố tôi là người Việt. Đối với bố tôi, đón Tết là một điều rất quan trọng, nhưng chủ yếu là chỉ trong gia đình, với các bữa ăn, chứ không phải kiểu lễ Tết truyền thống. Trên bàn lúc nào cũng có bánh chưng. Và vào dịp Tết, bố tôi thắp hương. Đối với tôi, ngày Tết chỉ mang tính gia đình. Ngoài khuôn khổ gia đình, tại Paris, Tết Việt chỉ được tổ chức ở các Hiệp hội của người Việt. Tháng 10/2000, tôi đến Việt Nam để thực hiện hai công tác : dạy tiếng Pháp ở trường trung học Nguyễn Trãi và triển khai chương trình hợp tác giữa thành phố Montreuil (ngoại ô Paris) và tỉnh Hải Dương. Tôi đã ở Việt Nam 3 năm. Do năm đầu khi tôi đến là tháng 10 nên sau đó không lâu lần đầu tiên tôi được đón Tết ở Việt Nam ». Điều gì cũng gây ngạc nhiên cho tôi cả. Hải Dương khi đó vẫn chưa phải là thành phố. Ngoài đường lúc nào cũng có người, có rất nhiều hoạt động diễn ra bên ngoài nhà. Trong những ngày trước Tết, thậm chí là trong vòng vài tuần trước Tết, người người ra đường, họ đi mua sắm, đâu đâu không khí cũng rất sôi động. Và ngoài đường bày bán rất nhiều cành đào, mà vào các thời điểm khác trong năm thì không thấy có. Trước Tết vài ngày, có một ngày (ngày 23 tháng Chạp, ngày ông Công ông Táo chầu trời), người ta đốt rất nhiều thứ ở trên phố, nếu tôi không lầm thì là để gửi cho ông bà tổ tiên. Thực sự đây là điều rất đặc biệt, 100% Việt, và gây kinh ngạc. Trước đó, khi ở Paris, tôi chưa từng biết đến chuyện này. Và đây là tục lệ đầu tiên trong dịp Tết khiến tôi ngạc nhiên. Những người bạn Việt sau đó đã giải thích cho tôi hiểu là phải trả hết nợ nần trước Tết. Tôi thấy điều này vừa đáng ngạc nhiên, vừa rất hay. Ngoài ra, cũng phải dọn dẹp sạch sẽ toàn bộ nhà cửa. Tôi đã rất hiếu kỳ khi thấy mọi người tích cực đến như vậy trong việc chuẩn bị Tết, không chỉ là chuẩn bị bữa ăn ngày Tết. Ngạc nhiên, hiếu kỳ về những gì trước đó ông không hề biết là những điều được ông Patrick Hiep NGUYEN nhấn mạnh khi trả lời phỏng vấn của RFI tiếng Việt : « Và đến ngày Tết thì thật thú vị : Thành phố bỗng dưng yên ắng, vắng lặng khác thường, chẳng còn ai, hay gần như không còn một bóng người trên đường phố. Các cửa hàng thì đóng cửa, quán ăn cũng hầu như không mở. Khi đó tôi được bố trí ở tại Nhà khách của Ủy ban Nhân dân tỉnh Hải Dương. Bình thường đến bữa tôi ăn bên ngoài, nhưng đến Tết, chính điều này gây khó khăn cho tôi, bởi vì chỉ còn rất ít quán ăn mở cửa. Nhưng những người bạn Việt của tôi đã mời tôi đến ăn. Cứ đến bữa là tôi lại được mời đến ăn ở nhà họ. Tôi thực sự cảm động. Tôi cũng rất hiếu kỳ khi thấy ai cũng đi chúc Tết người khác. Mọi người đi từ nhà này đến nhà khác để chúc Tết bạn bè, gia đình, ít nhất là cũng cả ngày. Điều này thì trước đó tôi cũng không hề biết. Và khi đến nhà ai thì mọi người cũng được mời ăn và tất nhiên là có nhiều rượu. Kỷ lục là tôi đã ăn tới 5 bữa trong một ngày Tết, không thể từ chối được. Tôi đã tự hỏi là làm thế nào tiếp khách đến nhà mình chúc Tết khi mà chính mình cũng cứ đi chú Tết nhà khác. Câu trả lời là : Cứ đi thôi, nếu không gặp thì sẽ lại quay lại lần nữa. Tôi thấy đây là một lối suy nghĩ rất thanh thản, nhẹ nhàng và khiến tôi rất thích. Tôi cũng cảm thấy hiếu kỳ về việc người đầu tiên bước qua ngưỡng cửa nhà ai đó thì sẽ có thể mang lại may mắn hay rủi ro, tùy vào từng người. Nhưng tôi không hiểu rõ lắm là phải là người thế nào thì mới mang lại may mắn. Nhưng dường như thì dẫu sao đây là điều rất, rất quan trọng đối với nhiều người. Vậy đấy, nhưng mà những kỷ niệm này thì cũng là từ cách đây nhiều năm rồi ». Khi được hỏi Tết Việt có điều gì khiến ông không thích lắm, ông Patrick Hiep NGUYEN bật cười nói : « Không, không có gì. Ban đầu thì tôi không thích bánh chưng lắm, nhưng rồi tôi cũng đã bắt đầu thích thực sự. Điều mà tôi thích nữa là đến cuối cùng thì sẽ có một cách ăn bánh chưng khác : rán bánh chưng lên rồi ăn. Trước đó tôi cũng không biết có thể ăn như vậy. Tôi thấy ăn như vậy cũng rất, rất ngon. Tôi cũng rất thích ». Sau khi được khám phá, trải nghiệm những cái Tết cổ truyền như vậy, liệu những người nước ngoài này còn muốn đón Tết Việt kiểu người Việt và ở Việt Nam nữa hay không ? Ông Prométhée Spathis hào hứng chia sẻ : « Tôi chỉ có một mong muốn, đó là lại nhanh chóng đến dịp Tết để tôi có thể tận hưởng thời gian bên những người thân yêu và bạn bè của mình, và để có thể được ở đó mang lại niềm vui cho mọi người và để chúc mọi người những gì tốt đẹp nhất cho năm mới ». Với nhiều kinh nghiệm đón Tết Nguyên Đán, ông Franck Legrand có một vài lời khuyên cho những người nước ngoài muốn đến Việt Nam vào dịp Tết : « Vì cửa hàng cửa hiệu thường đóng cửa vào Tết nên đây không phải một thời điểm tốt để đi du lịch. Mọi người thực sự đến Việt Nam để đón Tết, để quây quần với gia đình, chứ không phải để đi du lịch. Nhưng nếu quý vị không sợ đến Việt Nam trong dịp Tết, thì ít nhất cũng đó là 1 lần để xem Tết Việt là thế nào. Tuy nhiên, tốt hơn là nên đến từ trước Tết, bởi vì trong những ngày Tết, sẽ khó mua sắm và có các hoạt động khác. Đến Việt Nam trước Tết cũng là để tranh thủ tận hưởng việc chuẩn bị Tết nhất, tận hưởng ngày Tết, đón Giao Thừa. Và một lời khuyên khác của tôi là quý vị đừng đến cửa hàng cửa hiệu vào ngày đầu năm vì nếu quý vị không mua gì thì sẽ mang lại vận rủi cho người kinh doanh đó trong suốt cả năm ». Còn đối với ông Patrick Hiep NGUYEN, đã 25 năm trôi qua kể từ lần đầu đón Tết ở Việt Nam, giờ đây ký ức vẫn còn in đậm trong tâm trí ông, với những kỷ niệm mà ông trân trọng nói là « không bao giờ có thể quên », nhất là bởivì « đâu đâu cũng có những vòng tay rộng mở đón chào nhau », với « sự tiếp đón nồng hậu của tất cả mọi người dành cho nhau ». Không chỉ mong mỏi trở về Việt Nam đón Tết cổ truyền như Prométhée Spathis và Franck Legrand, còn hơn thế nữa, ông Patrick Hiep NGUYEN muốn được sống một phần đời nơi quê cha đất tổ. Khép lại chương trình, xin kính chúc quý vị thính giả, độc giả khắp năm châu của RFI tiếng Việt một năm mới mạnh khỏe, vạn sự như ý. Mong một năm mới bình an cho tất cả mọi nhà ! CHÚC MỪNG NĂM MỚI!…
Con Rắn khi là ẩn dụ của sự cám dỗ, độc ác, xấu xa, lúc lại là biểu tượng của sự thông thái, là hình tượng của sự tuần hoàn trong tạo hóa. Hình ảnh của con rắn luôn ẩn hiện trong những tác phẩm của hai nhà văn Pháp Gustave Flaubert và Michel Tournier. Theo truyền thuyết Ai Cập và Hy Lạp con Rắn là hiện thân của Đất Mẹ sinh ra muôn loài. Theo nghiên cứu của ngân hàng Mỹ JP Morgan trong 12 con giáp, năm Tỵ là thường không là thời điểm tốt để đầu tư. Văn hào Pháp Gustave Flaubert (1821-1880) được thế giới biết đến với tiểu thuyết Madame Bovary nhưng trong hơn 40 năm cầm bút, từ những tác phẩm đầu tay cho đến tận sáng tác sau cùng còn dang dở Bouvard et Pécuchet , con rắn luôn ẩn hiện trong gần như tất cả những tác phẩm của ông. Biểu tượng của sự quyến rũ xấu xa Xuất hiện trên văn đàn Pháp từ trước những năm 1840 và cho đến khi ra mắt độc giả nhân vật gây nhiều tranh cãi Emma Bovary, con rắn dưới ngòi bút của Flaubert là hình ảnh của dục vọng. Bà Bovary chán anh chồng hiền lành khờ khạo, nên dan díu với Léon và Rodophe. Tả lại cảnh Emma Bovary trong một cuộc vui với Léon gỡ chiếc áo corset của bà, Flaubert ví von sợi dây buộc áo nịt cho nàng « tựa như một con rắn ráo » , uyển chuyển, « trườn mình » lao đến con mồi. Cũng Emma, cô vợ của anh chàng khờ Charles Bovary, phung phí nợ nần, phải cầu cứu tay nhà giàu Binet, thì nhân viên thu thuế của thị trấn Yonville bé nhỏ này trông thấy Emma hiện nguyên hình là « một con rắn độc ». Trong cuốn tiểu thuyết bị bỏ dở và chỉ được ra mắt bạn đọc sau ngày tác giả từ trần, Bouvard et Pécuchet (1881) hai nhân vật chính trong truyện khẳng định rõ : Con Rắn là « biểu tượng của sự hèn hạ và xấu xa ». Ngược thời gian, gần bốn thập niên trước đó trong tác phẩm Novembre , Gustave Flaubert nhìn thấy ở con rắn một thân hình mềm mại, là cả những gì « les plendeurs de la chair - vẻ lộng lẫy của xác thịt ». Cứ như thế hình ảnh động vận bò sát này lại xuất hiện trong những tác phẩm được biết đến nhiều nhất của Flaubert như Les Tentations de Saint Antoine –Những cám dỗ của thánh Saint Antoine (1849), Salammbô (1862) hay L’Education Sentimentale- Giáo dục tình cảm (1869)… Luật tuần hoàn Nhưng nếu trong tác phẩm Madame Bovary, con rắn là biểu tượng của « ham muốn » và « dục vọng » thì trái lại con trăn trong đền thờ thần Eschmoun trong tiểu thuyết Salammbô cắn vào đuôi mình , « như một vòng tròn màu đen ». Như trong thần thoại Ai Cập vòng tròn đó là luật luân hồi của tạo hóa… Con Rắn là một biểu tượng lớn của văn hóa Ai Cập, ngự trị trong tất cả các đền đài, kim tự tháp là con vật bảo vệ các vị Pharaon trước mọi mối hiểm nguy, là gạch nối giữa thế giới trần tục với thiên đường. Wadjet mang hình hài một con rắn hổ mang là nữ thần hộ mạng cho những người mẹ mang thai. Thần Amon của Ai Cập có thể hóa thân thành một con rắn, lột xác tái sinh. Riêng con rắn thần Ouroboros trong truyền thuyết Hy Lạp, tự cắn vào đuôi hiện thành một vòng tròn là hình ảnh của vòng luân hồi … Có lẽ vì thế mà con rắn cũng đã làm mê hoặc nhà văn Michel Tournier (1924-2016), giải thưởng Goncourt và tác giả của những Thứ Sáu (Vendredi ou les Limbes du Pacifique 1967), Chúa tể rừng sâu (Le Roi des Aulnes, 1970), Sao chổi (Les Météores, 1975)…Eleazar (Eleazar ou La Source et le Buisson, 1996) Ông khẳng định : « Rắn không là một động vật tầm thường. Nó chiếm một vai trò then chốt trong Kinh Thánh và trong khá nhiều tôn giáo và truyền thuyết khác ». Bạn đọc Vendredi ou les Limbes du Pacifique ắt hẳn còn nhớ Michel Tournier đã hai lần nhắc đến con rắn Ouroboros trong phần mở đầu trước khi Robinson lạc trên hoang đảo à ở phần cuối khi Robinson hòa mình vào cuộc sống hoang sơ trên hòn đảo nhỏ … nhân vật này có cảm giác đã đồng hành với Vendredi trong một thời gian vô tận, tìm thấy niềm vui trong những chu kỳ tuần hoàn và sự lặp đi lặp lại của tạo hóa … Nhưng con Rắn, biểu tượng của sinh, tử còn rõ rệt hơn nữa trong cuốn tiểu thuyết cuối cùng của nhà văn Pháp Michel Tournier, Eleazar. Con trai của vị linh mục này bị một con rắn độc cắn suýt chết, để rồi, được một con rắn khác cứu mạng. Trong tiếng Pháp, con rắn là « Serpent » có nguồn gốc từ tiếng Latinh nghĩa là « loài bò sát ». Trong văn hóa châu Âu thời Trung Cổ, có nhiều lời đồn thổi về con rắn Basilic có thân hình to và nặng như con rồng. Tia mắt con quái thú này cũng đủ để cướp đi sinh mạng của dân thường, và truyền thuyết này đã được nhà văn người Anh J.K Rowling đưa vào tập truyền cậu bé phù thủy Harry Potter . Huyền thoại Hy Lạp cũng có nhiều hình tượng con rắn, rắn lành rắn ác … Bị một con rắn độc cắn, nàng Eurydice rơi xuống địa ngục tâm tối nơi thần Hadès ngự trị ; Echidna nửa người, nửa rắn kết hôn với gã khổng lồ độc ác Typhon và họ sinh ra một đám rồng … Riêng Cecrops đầu người và thân rắn là một vị thần trong văn hóa của người dân thành Athens. Rắn biểu tượng của ngành y và dược Theo các truyền thuyết của La Mã Angitia là nữ thần mang hình hài con rắn là một vị lương y, chăm sóc cho bộ lạc Marses sống trong một vùng đồi núi ở miền trung nước Ý hiện nay. Ở thời Cổ Đại, con rắn được cho là có phép thần chữa khỏi bách bệnh. Chẳng vậy mà trong văn hóa phương Tây, lôgo của ngành y và dược đều gắn liền với hình ảnh của con rắn. Trong thần thoại Hy Lạp, « ông tổ » của ngành y là Asclepios, một ngày nọ trông thấy một con rắn lao về phía mình, nó quấn lấy cây cậy ông đang cầm. Asclepios vất gậy xuống đất, giết chết con vật. Liền sau đó ông trông thấy một con rắn mang một loài cỏ dược đến cứu đồng loại. Để trừng phạt cái tội khám phá được bí mật này của Trời để xóa lằn ranh giữa hai thế giới âm dương, Asclepios đã bị sét đánh chết. Từ đó hình ảnh một con rắn quấn quanh cây gậy trở thành biểu tượng của ngành y. Hơn nữa con rắn lột xác là hình tượng của sự trường sinh bất tử, còn cây gậy của Asclepios là bạn đồng hành những vị lương y đi khắp trần gian để cứu người. Vẫn hình ảnh con rắn gắn liền với ngành dược. Từ năm 1942 logo chính thức của các nhà thuốc trên đất Pháp gắn liền với hình ảnh nữ thần Hygie. Cô là con gái của thần y Asclepios tay cầm một bát thuốc, một con rắn quấn quanh và con vật như đang thò đầu vào bác thuốc trong tay cô gái. Hình ảnh con rắn và bát thuốc ở đây tượng trưng cho Đất Mẹ màu mỡ sinh ra và nuôi dưỡng muôn loài. Trái Đất đó có phép nhiệm màu xoa lành những vết thương… Rắn năm xui với Hoa Kỳ ? Rất xa với những truyền thuyết và huyền thoại về rắn, cách nay đúng một con giáp, khi thế giới chuẩn bị bước vào năm Tỵ, ngân hàng Mỹ JP Morgan công bố một báo cáo « khoa học » căn cứ vào những dữ liệu tài chính, thu thập trong suốt 141 năm. Trong suốt giai đoạn từ năm 1871 cho đến năm 2012, ngân hàng JP Morgan nhận thấy rằng « trong 12 con giáp, năm Tỵ luôn là năm mà đầu tư không có lời nhiều » . Trong suốt thời gian đó, trung bình cứ vào năm rồng thì ngân hàng có lãi 9 % trái lại hễ rơi vào năm rắn thì các khoản đầu tư bị lỗ 6 %. Vẫn báo cáo của JP Morgan điểm lại những năm Tỵ không may mắn trong lịch sử Hoa Kỳ : cuộc đại khủng hoảng xuất phát từ Wall Street năm 1929 là một năm con Rắn ; 1941 cũng là năm con Rắn khi mà trận đánh Trân Châu Cảng Pearl Harbour lôi kéo Hoa Kỳ vào vòng xoáy Thế Chiến Thứ Hai. Gần đây hơn, lọat khủng bố 11 tháng 9, 2001 khi tòa tháp đôi ở New York bị sập cũng diễn ra dúng vào một năm Tỵ.…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Truyền thống Tết của Sài Gòn thời xưa 12:36
12:36
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי12:36![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
Nhờ các học giả, nhà văn như Trịnh Hoài Đức, Trương Vĩnh Ký và gần hơn nữa là Vương Hồng Sễn hay Sơn Nam, chúng ta biết được những sinh hoạt, tục lệ ngày Tết thời cận đại, thời thế kỷ 19 của Sài Gòn, mà tên thời xưa là Phiên An hay Gia Định. Tất nhiên phong tục Tết Việt Nam từ bắc vào nam đều là như nhau, do sinh hoạt của người dân thời xưa chủ yếu là nông nghiệp, mà vào thời điểm đầu năm âm lịch là “nông nhàn” , mới xong vụ lúa, mọi người đều nhàn nhã và thời tiết mùa Xuân rất đẹp, cho nên mới có các hoạt động lễ hội. Lễ hội Tết là lễ hội lớn nhất trong năm. Nhưng theo nhà báo/nhà nghiên cứu Trần Hữu Phúc Tiến, tác giả nhiều quyển sách và bài viết về lịch sử Sài Gòn, Tết Sài Gòn thời xưa có những ý nghĩa riêng: “ Tết của Sài Gòn thì có hai ý nghĩa. Trước tiên là phong tục nhớ ơn tổ tiên, tiền nhân. Trong tháng Chạp (tháng 12 ta), đầu tiên là phải đi tảo mộ, hay còn gọi là đi “chạp mộ”. Theo cụ Trịnh Hoài Đức, phong tục chăm sóc mộ của người thân, của tổ tiên của người Việt khác với người Hoa. Người Hoa thì tháng 3 mới làm lễ “Thanh Minh”, nhưng người Việt thì chăm sóc các mộ phần như là một cách để “rước” tổ tiên về ăn Tết. Trước đây, chúng ta đến các nghĩa trang để tảo mộ, dọn dẹp mộ phần của ông bà, tổ tiên, nhưng bây giờ phần lớn là đã được hỏa táng, nên hài cốt để trong các chùa và nhà thờ. Trước Tết, con cháu bao giờ cũng phải đi thăm và làm lễ mời tổ tiên về ăn Tết. Ý nghĩa thứ hai: Ngày Tết là ngày mà ai cũng mong có sự may mắn. Ngày xưa các cụ quan niệm Tết là phải đuổi “tà ma”, tức là những điều không may mắn. Theo cụ Trịnh Hoài Đức trong “Gia Định thành thông chí”, từ đêm 28 cho đến đêm 30, có một phong tục rất hay, đó là những đoàn hát 5 - 10 người, mà người dẫn đầu gọi là “Na nhân” hay “Nậu sắc bùa”, đi đến các nhà dân, mang những bùa đuổi tà ma, niệm thần chú, đánh trống con và hát, cầu chúc cho chủ nhân năm mới được may mắn. Thường thì chủ nhân sẽ đem rượu ra khoản đãi và tặng tiền. Trịnh Hoài Đức gọi phong tục này là “tống cựu nghinh tân”- tiễn cũ, rước mới. Phong tục này na ná giống phong tục ở miền bắc, miền trung cổ xưa: Vào đêm 30, trẻ em, nhất là của các nhà nghèo, đi đến các nhà giàu để hát đồng giao, nổi bật là bài “ Xúc xắc xúc xẻ”. Cụ Dương Quảng Hàm trong cuốn "Văn học sử Việt Nam" có ghi lại bài này: “ Xúc xắc xúc xẻ, nhà ai còn thức…..” Ý nghĩa thứ ba: Đương nhiên Tết là vui chơi. Đất Nam Kỳ, Kiên An-Gia Định-Sài Gòn ngày xưa là đất phong lưu. Người Việt Nam từ miền bắc, miền trung đã nam tiến vào khu vực Nam Bộ, thời Minh Mạng gọi là Nam Kỳ, khai phá đất mới. Miền đất mới này rất tốt tươi, mưa thuận gió hòa, cho nên người dân Sài Gòn, dân miền nam ăn Tết rất phong lưu. Theo ghi chép của Trịnh Hoài Đức, nhà nào ở Phiên An thời gian đó cũng may sắm quần áo mới, quét dọn nhà cửa và treo liễn. Liễn là những cuộn giấy dài, hoặc người ta trình bày những liễn đối bằng gỗ và trên tranh, đầu tiên là những lời chúc. Theo cụ Trương Vĩnh Ký trong tập sách báo “Phong loại thoái trình”, có những câu chữ mà nhà nào cũng thích viết trên các liễn đối, ví dụ như “Ngũ Phước Lâm Môn”, tức là 5 cái phước đến cửa nhà mình: Phú ( Giàu ), Quý ( Sang ), Thọ ( Sống lâu ), Hương ( Khỏe mạnh ), Ninh ( Bình yên ). Câu này là lấy trong kinh sách của Nho học. Hoặc là câu “ Tam Dương Thai Thái”, có nghĩa làm sao có được một tháng Giêng, đầu Xuân, khí trời tươi tắn, thái hòa. Hoặc những câu chúc như “ Phước - Lộc - Thọ”, gọi là Tam Đa. Nói đến các sinh hoạt ngày Tết xưa dĩ nhiên không thể không nói đến việc đi lễ chùa. Dân Sài Gòn cũng không ra ngoài thông lệ đó, đặc biệt Lăng Ông ( Bà Chiểu ), tức là khu đền và mộ của Tả quân Lê Văn Duyệt (1764-1832), là nơi mà ai cũng phải đến trong những ngày đầu Xuân: “Tả quân Lê Văn Duyệt, hay còn gọi là Tổng trấn Thành Gia Định Lê Văn Duyệt, là người thay mặt Vua điều hành toàn bộ Nam Kỳ, trong đó có Sài Gòn. Ông nổi tiếng là chính trực, công bằng, thanh liêm, được người dân kính nể, gọi là Đức Thượng Công hay là Quan Thượng. Khi Tổng trấn Lê Văn Duyệt mất, người dân thờ phượng ông như một vị thánh. Lăng Ông Bà Chiểu có kiến trúc rất đẹp, ra đời vào khoảng những năm 1930, nhưng cổng Tam Quan của Lăng thì có vào khoảng đầu thập niên 1950. Tam Quan là kiến trúc hiện đại, nhưng lại làm theo kiểu cổ và có lúc đã trở thành như là biểu trưng của Sài Gòn. Vào buổi tối ngày Tết, đêm 28, 29, 30, hay là mùng Một, mùng Hai, rất đông người đến Lăng Ông. Các vị nguyên thủ quốc gia, thủ tướng, các vị quan chức lớn đều rất kính cẩn làm lễ. Ngoài lễ thờ cúng đức Thượng Công, thường có phong tục xin xăm. Xăm là những lời tiên đoán năm mới sẽ như thế nào, tùy theo tuổi. Chung quanh Lăng Ông thì có nhiều thầy bói tướng. Bói tướng thì có hai mặt, một mặt là mê tín, nhưng một mặt thì đó cũng là một nét văn hóa. Người thời đó lo âu rất nhiều, nên muốn biết sang năm sẽ như thế nào. Không chỉ dân Sài Gòn đến Lăng Ông, mà người dân từ nhiều tỉnh thành khác cũng đến đây. Kế đến là những người theo đạo Phật thì dĩ nhiên là sẽ đến các chùa. Bên nhà thờ Công Giáo thì cũng cử hành những thánh lễ vào đêm Giao Thừa. Cuối những năm 1970 trở đi và bây giờ vẫn còn, đó là một số nhà thờ làm thánh lễ vào dịp Tết theo hình thức dân tộc, cũng áo dài khăn đóng và cũng có những lư hương, chiêng trống theo kiểu Việt Nam, tạo ra một sự hài hòa rất đẹp.” Ngoài những ý nghĩa thiêng liêng nói trên, “Tháng Giêng là tháng ăn chơi” , câu này lại càng đúng với đất Nam Kỳ trù phú, với đất Sài Gòn hoa lệ. Người dân Sài Gòn thời xưa ăn chơi ngày Tết như thế nào, nhà nghiên cứu Phúc Tiến cho biết: “Ngày xưa các cụ chơi Tết là 7 ngày đầu tiên. Người Sài Gòn rất là phong lưu: Ai đến nhà mình, dù không quen biết, đều được mời ăn uống no say. Nhà nhà uống rượu nếp than, ăn bánh tét, rồi cờ bạc. Cụ Trịnh Hoài Đức nhấn mạnh là trong mấy ngày Tết không được đòi nợ! Về phong tục Tết thì trước mỗi nhà đều dựng một cây tre, trên đó có buộc một ít giấy vàng bạc, một giỏ đựng trầu cau và vôi, gọi là cây nêu. Cây nêu thì ngoài bắc cũng có, nhưng mỗi nơi có thay đổi đôi chút. Cây nêu tượng trưng cho mong muốn mời tổ tiên, Trời Đất, thánh thần, cả những vong linh gọi là cô hồn, những người chưa siêu thoát, tham dự lễ hội 7 ngày Tết đó. Một tục lệ nữa là đốt pháo. Sau Tết Mậu Thân thì không đốt pháo nữa, nhưng trước đó thì pháo vang rền. Pháo là tiếng để xua đuổi tà ma và đồng thời tạo niềm vui. Tuy nhiên, ở Việt Nam từ những năm 1990 trở đi, nếu tôi nhớ không lầm, thì không còn cho đốt pháo nữa, bởi vì pháo gây tai nạn nhiều quá và gây khói bụi, ô nhiễm không khí khiến người già có thể bị hen suyễn, khó thở. Ngoài ra, còn có tục lệ chơi đánh đu. Phong tục này chưa được phục hồi. Theo cụ Trịnh Hoài Đức thì có 3 loại đu: Đu tiên, tức là 8 cô gái xinh đẹp cùng đứng trên xích đu nhúng nhảy, đu rút, đu giằng xoay, thường là kéo dài đến rằm tháng Giêng.” Một phong tục khác ở Việt Nam thời xưa gắn liền với những ngày Tết, đó là lễ tế Trời, tế Thần Nông ở Đàn Xã Tắc. Theo lời nhà nghiên cứu Phúc Tiến, ngay tại Sài Gòn cũng có một Đàn Xã Tắc: “Vào đêm Giao Thừa, cũng như ngày mùng Một Tết, Vua sẽ làm lễ tế Trời và tế Thần Nông. Nơi diễn ra lễ đặc biệt này gọi là Đàn Xã Tắc. Đàn Xã Tắc là một cái đài vuông, xây bằng gạch, tượng trưng cho Đất, trên một gò đất cao hình tròn, tượng trưng cho Trời. Đến tiết Lập Xuân, có nghĩa là đầu tháng 2 Âm lịch, Vua và các quan đại thần đến Đàn Xã Tắc để làm lễ cầu cho quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt. Phong tục này, theo sách sử ghi, có từ thời nhà Đinh, nhà Lê và chỉ diễn ra tại kinh đô Huế. Thế nhưng, tại Sài Gòn - Phiên An - Gia Định, là đất mới, thủ phủ của tỉnh phương Nam, năm 1823, Vua Minh Mạng đã cho lập một Đàn Xã Tắc ở Gia Định. Hiện giờ, theo khảo sát của chúng tôi, căn cứ vào những gì mà cụ Trương Vĩnh Ký viết, Đàn Xã Tắc dường như nằm ở khu vực chung quanh trường Lê Quý Đôn, có nghĩa là ở ngã tư Nguyễn Thị Minh Khai, hồi xưa là Hồng Thập Tự với Nam Kỳ Khởi Nghĩa, hồi xưa là Công Lý. Cũng có thể gò đất cao nằm bên trong Dinh Độc Lập, trên đó có một ngôi nhà nhỏ kiểu xưa, hình bát giác, chính là khu vực Đàn Xã Tắc. Phong tục này rất tiếc là không còn nữa, nhưng tại Huế những năm gần đây người ta đã khôi phục Đàn Xã Tắc. Đặc biệt, cũng liên quan đến Tổng trấn Lê Văn Duyệt, chỉ riêng Sài Gòn, đúng ngày rằm tháng Giêng, có một lễ mà bây giờ ta có thể gọi là duyệt binh, tập trận, rất là khí thế. Quan Tổng trấn Lê Văn Duyệt sẽ mặc phẩm phục đại trào từ trong Thành Gia Định, gọi là Thành Bát Quái, đi mở đầu là những phát súng thần công, đi voi, diễu binh đến địa điểm gọi là mô súng, mà các nhà sử học ngày nay xác định đó là khu vực ở Công trường Dân Chủ. Nơi đây ngày xưa có Trại Lê Văn Duyệt, nay là Bộ Tư Lệnh Thành. Tại đây sẽ diễn ra một cuộc thao dượt với hàng ngàn binh lính, voi, ngựa, đại pháo. Toàn bộ khu vực từ Công trường Dân Chủ đến khu vực Hòa Hưng, Nghĩa Trang Đô Thành, nay là Công viên Lê Thị Riêng, là một khu vực đất trống, mà người dân gọi là Đồng Tập trận. Hôm đó, sau khi tập trận bộ binh, tượng binh, kỵ binh, sẽ có một cuộc tập trận trên sông. Quan Tổng trấn Lê Văn Duyệt tiếp tục đi, hoặc là tiếp tục đi voi trên đường bộ, hoặc xuống thuyền đi trên Kênh Nhiêu Lộc thông ra Thị Nghè, đến khu vực nay là Bến Bạch Đằng, nơi sẽ diễn ra tập trận trên sông. Tại sao chỉ Sài Gòn mới có thao diễn quân sự trên sông như vậy? Bởi vì lúc đó ta phải đề phòng quân Xiêm từ hướng Campuchia tấn công qua Nam Kỳ, cũng như là phòng ngừa các đế quốc phương Tây. Cho nên riêng ở Sài Gòn lại có một lễ duyệt binh vào ngày rằm tháng Giêng.”…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Thuế quan - vũ khí để tổng thống Donald Trump « bủa vây » cả đối thủ và đồng minh của Mỹ 11:12
11:12
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי11:12![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
Thời sự nổi bật trong tuần qua xoay quanh tổng thống thứ 47 của Mỹ. Vừa chính thức trở lại Nhà Trắng hôm 20/01/2025 và tuyên bố « kỷ nguyên vàng của nước Mỹ bắt đầu », Donald Trump đã ngay tức khắc ban hành hàng trăm sắc lệnh đảo ngược chính sách của người tiền nhiệm Joe Biden, rút Mỹ ra khỏi Hiệp định khí hậu Paris, khỏi Tổ chức Y tế Thế giới ... Ông Trump cũng hủy bỏ lệnh cấm khai thác dầu khí ngoài khơi, hủy bỏ sắc lệnh bảo vệ những người đồng tính, chuyển giới, đưa Cuba trở lại danh sách các Nhà nước bảo trợ khủng bố. Và như đã hứa, ông ký lệnh ân xá hơn 1.500 người tham gia vụ bạo loạn ở tòa Nhà Quốc Hội Mỹ (cách nay 4 năm nhằm đảo ngược kết quả bầu cử tổng thống Mỹ 2020). Quyết định ân xá ồ ạt nói trên đã bị giới thẩm phán tại Mỹ lên án là bất công, làm xói mòn Nhà nước pháp quyền. Về hồ sơ di dân, ông Donald Trump ban bố tình trạng khẩn cấp ở biên giới phía nam, xếp các băng đảng đưa người vượt biên trái phép là tổ chức khủng bố và điều quân đội đến. Một cách biểu tượng, luật chống di dân bất hợp pháp cũng là đạo luật đầu tiên được thông qua ở Nghị Viện Mỹ thời Trump 2.0. Đạo luật đặc biệt yêu cầu chính quyền liên bang tự động bắt giữ những di dân bất hợp pháp từng bị kết án về một số tội, dĩ nhiên cũng sẽ sớm được tổng thống ký ban hành. Đáng nói hơn, để chống điều ông gọi là « du lịch sinh con », tân tổng thống Mỹ ký sắc lệnh hành pháp hủy bỏ quyền nơi sinh, tức là quyền bảo đảm cho các di dân sinh ra trên lãnh thổ Mỹ được quyền nhập quốc tịch Mỹ. Ngày 23/01, một thẩm phán liên bang ở Seattle tuyen bố sắc lệnh hủy bỏ quyền nơi sinh là « vi hiến » và ban hành lệnh cấm tạm thời. Hai mươi hai bang trên toàn nước Mỹ và hàng chục hiệp hội đã khởi động các thủ tục để phản đối sắc lệnh chấm dứt quyền nơi sinh. Về đối ngoại, thuế quan là thứ vũ khí lợi hại mà ông Donald Trump dùng để gây sức ép với các nước, không chỉ là nhắm vào những đối thủ như Trung Quốc, mà còn để đe dọa cả những nước vốn là đồng minh truyền thống, như châu Âu hay Canada. Nước láng giềng phía nam của Mỹ là Mêhicô thì không chỉ bị đe dọa áp thuế nhập khẩu 25% mà còn chịu sức ép lớn về hồ sơ di dân bất hợp pháp từ Mêhicô sang Mỹ. Một mặt vừa cho tăng cường lực lượng an ninh ở biên giới, mặt khác tổng thống Mêhicô Claudia Sheinbaum hôm 21/01 kêu gọi « giữ cái đầu lạnh », tỉnh táo đối phó với những quyết định đầu tiên của Trump nhắm vào đất nước mình. Canada và các biện pháp thuế quan đáp trả Hoa Kỳ Trong bài phát biểu nhậm chức tổng thống Mỹ hôm 20/01, ông Trump không hề nhắc đến thuế quan nhắm vào Canada, nên chính quyền Ottawa tưởng chừng đã có thể thở phào nhẹ nhõm. Ấy vậy mà chỉ cần một nhà báo Mỹ khơi mào đặt câu hỏi với tổng thống Mỹ tại Phòng Bầu Dục, Nhà Trắng, vấn đề ngay lập tức trở lại thành đề tài nóng. Nhưng thực ra, Ottawa cũng đã lường trước tình hình, chuẩn bị các biện pháp sẵn sàng đáp trả. Từ Quebec, thông tín viên Pascale Guéricolas gửi về bài tường trình : « Tổng thống Donald Trump cho thấy rõ ý định áp thuế hải quan đối với hàng hóa của Canada. Theo ông, Canada đang lợi dụng Hoa Kỳ, để cho quá nhiều người và các loại thuốc gây nghiện như fentanyl được vượt qua biên giới vào Mỹ. Chính vì thế, tổng thống Donald Trump có ý định áp thuế 25% đối với các sản phẩm nhập từ Canada, tính từ ngày 01/02 tới đây. Trong khi đó, chính phủ Canada vẫn hy vọng có thể đảo ngược quyết định của Trump, bằng việc đầu tư gần một tỷ euro ngân sách để bảo đảm an ninh ở biên giới với Mỹ. Nếu như Hoa Kỳ áp thuế, Canada có thể sẽ trả đũa. Nhưng bằng cách nào ? Bằng cách đánh thuế ngược lại các sản phẩm của Mỹ, ví dụ nước cam Florida hoặc rượu bourbon, một loại rượu whisky nhập từ bang Kentucky. Nếu những biện pháp này vẫn là chưa đủ, thì các nhà lãnh đạo Canada cũng dự kiến sẽ đánh thuế một số hàng hóa khác của Mỹ. Số thuế đánh vào hàng nhập khẩu từ đối tác Mỹ có thể lên tới gần 73 tỷ euro ». Trước thông báo hàng hóa bị áp thuế suất lên đến 25% từ ngày 01/02, đích thân thủ tướng Justin Trudeau, đã từ chức nhưng tiếp tục điều hành đất nước cho đến khi có kết quả bầu cử mới, ngày 23/01 hứa Ottawa sẽ cho Donald Trump thấy là Canada cũng biết cách tự vệ phù hợp trước những loại thuế « bất công » của Mỹ : « Áp thuế quan đối với các sản phẩm nhập từ Canada chủ yếu sẽ làm tăng giá cả cho người tiêu dùng Mỹ và tăng thuế đối với người dân Mỹ. Không ai muốn điều đó. Nhưng nếu quả thực là tân chính quyền (Mỹ) tiếp tục muốn áp đặt những loại thuế bất công như thế thì Canada sẽ có phản ứng. Chúng ta sẽ hành động đúng mức nhưng cứng rắn, một lần nữa chứng minh rằng người Canada biết cách tự vệ ». Nước Nga của Putin cũng không thoát đòn thuế khóa mang tên Donald Trump Từng tự tin khẳng định sẽ chấm dứt chiến tranh Nga - Ukraina trong vòng chỉ 24 giờ đồng hồ, nhưng theo tiết lộ ngày 22/01 của báo Mỹ Wall Street Journal, tổng thống Trump đã giao cho tướng Keith Kellogg, đã nghỉ hưu, nhiệm vụ chấm dứt chiến tranh Ukraina trong vòng ... 100 ngày. Theo AFP, tổng thống Trump khẳng định « đã đến lúc tìm ra được một thỏa thuận » và dọa nếu Matxcơva không đúc kết thỏa thuận với Kiev « bây giờ » thì ông sẽ « không có lựa chọn nào khác » ngoài việc áp các loại thuế khóa và các biện pháp trừng phạt đối với mọi mặt hàng Nga bán sang Mỹ, cũng như nhắm cả vào những nước liên kết với Nga. Giữ im lặng suốt từ khi Donald Trump nhậm chức tổng thống Mỹ hôm 20/01, điện Kremlin đến thứ Năm 23/01 mới có phản ứng đầu tiên, khẳng định sẵn sàng đối thoại với chính quyền Donald Trump. Phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitri Peskov, khi được báo giới hỏi về các mối đe dọa của tân chính quyền Mỹ, đã nhắc lại là ngay từ nhiệm kỳ I, ông Trump đã chơi lá bài trừng phạt Nga, tức là đây không phải điều gì mới mẻ hay đáng lo ngại cho Matxcơva, nhưng tỏ ý muốn đối thoại : « Chúng tôi đang theo dõi rất sát sao các tuyên bố và những lời lẽ được sử dụng. Chúng tôi lưu ý đến mọi sắc thái và chúng tôi vẫn sẵn sàng đối thoại. Tổng thống Putin đã nhiều lần nói đến một cuộc đối thoại bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Chúng tôi đang chờ đợi các tín hiệu, nhưng chúng tôi vẫn chưa nhận được tín hiệu nào ». Bắc Kinh trước thời cơ do Donald Trump tạo ra cho Trung Quốc Cũng bị Mỹ đe dọa tăng thuế nhập khẩu, nhưng Trung Quốc dường như đang cố nắm bắt cơ hội gia tăng ảnh hưởng trên thế giới, sau khi Donald Trump ồ ạt đưa ra thông báo rút Mỹ khỏi hàng loạt thỏa thuận và định chế quốc tế, như Thỏa thuận Khí hậu Paris, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hay việc tái lập các biện pháp trừng phạt chế độ Cuba …. Từ Bắc Kinh, thông tín viên Clea Broadhurst ngày 21/01 gửi về bài tường trình : « Trung Quốc đã thể hiện sự đối lập rõ ràng trong các chính sách gần đây của Donald Trump và tìm cách vươn lên thành quốc gia dẫn đầu thế giới về chủ nghĩa đa phương, hành động vì khí hậu và chăm sóc sức khỏe con người trên toàn cầu. Bằng cách hỗ trợ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sau khi Hoa Kỳ rút lui, Bắc Kinh đang đặt cược vào hợp tác y tế quốc tế trong bối cảnh hậu đại dịch. Động thái này củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc trong việc lãnh đạo thế giới, với khả năng định hướng các ưu tiên của Tổ chức Y tế Thế giới theo hướng có lợi cho chính Bắc Kinh. Về hồ sơ khí hậu, sự chỉ trích của Trung Quốc về việc Hoa Kỳ rút khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris đi kèm với một cam kết mạnh mẽ : đạt được mức trung hòa carbon từ nay đến năm 2060. Tham vọng này đặt Trung Quốc vào vị trí trung tâm của nền ngoại giao khí hậu, thu hút sự ủng hộ của Liên Hiệp Châu Âu và những nước tích cực chống biến đổi khí hậu. Đồng thời, Trung Quốc cũng đang củng cố vai trò của Bắc Kinh trong các công nghệ xanh, như pin mặt trời và xe điện. Nhưng những lập trường này của Trung Quốc có nguy cơ làm gia tăng căng thẳng với Washington, nhất là về thương mại và an ninh khu vực. Đối với Bắc Kinh, chiến lược này nhằm mục đích củng cố, tăng cường ảnh hưởng trên thế giới và thu hút các nước đang tìm kiếm giải pháp thay thế cho sự thống trị của Hoa Kỳ ». « Đầu tầu » Pháp - Đức có thể dẫn dắt Liên Âu đối phó với Trump ? Trong nhiệm kỳ Trump 2.0, quan hệ hai bên bờ Đại Tây Dương bước sang trang mới, phức tạp hơn. Hai ngày sau khi Donald Trump nhậm chức tổng thống Mỹ, một tháng trước kỳ bầu cử lập pháp tại Đức, thủ tướng Đức Olaf Scholz ngày 22/01 công du Paris, gặp gỡ nguyên thủ Pháp Emmanuel Macron tại điện Elysée. Đây có thể là chuyến công du Pháp cuối cùng của Olaf Scholz trên cương vị thủ tướng Đức, bởi đảng của ông đang bị đảng cực hữu dẫn trước trong các cuộc thăm dò ý kiến. Thắt chặt quan hệ Pháp-Đức, bộ đôi « đầu tàu » của Liên Hiệp Châu Âu để gia tăng sức mạnh dẫn dắt khối 27 nước đối phó với Donald Trump là mục tiêu của hai nhà lãnh đạo Scholz và Macron. Chính thủ tướng Đức Olaf Scholz xem Trump là một thách thức đối với Liên Âu. Phát biểu tại phủ tổng thống pháp, thủ tướng Đức nhận định : « Như chúng ta đều biết, tổng thống Trump sẽ là một mối thách thức. Châu Âu và Hoa Kỳ gắn kết với nhau nhờ lịch sử lâu dài về tình hữu nghị và quan hệ đối tác. Chúng ta cần dựa vào nền tảng vững chắc này. Tổng thống Trump đã có hàng loạt quyết định và đã công bố các quyết định đó. Dĩ nhiên là chúng tôi sẽ phân tích chi tiết với các đối tác châu Âu về các quyết định của Trump. Quan điểm của chúng tôi về vấn đề này rất rõ ràng. Châu Âu là một khu vực kinh tế lớn với khoảng 450 triệu công dân. Chúng ta mạnh mẽ. Chúng ta đoàn kết. Châu Âu sẽ không co cụm lại và không ẩn mình, mà sẽ là một đối tác mang tính xây dựng và tự tin về mình ». Có điều đáng lưu ý là Pháp - Đức có thể vượt qua những bất đồng để vực dậy châu Âu và dẫn dắt khối đoàn kết một lòng đối phó với mối nguy từ Donald Trump 2.0 hay không ? Bởi vì ngay chính trong phương sách đối phó với các đe dọa của Trump, hiện giờ Berlin và Paris vẫn muốn theo hai đường hướng trái ngược nhau. Theo Reuters, trong khi Berlin gây sức ép để Ủy Ban Châu Âu ủng hộ một thỏa thuận tự do mậu dịch giữa Liên Âu và Mỹ, Paris nghiêng về giải pháp đáp trả nếu khối 27 nước thành viên bị tấn công thương mại. Thế giới « lâm cảnh không thể dự báo » vì Trump, Liên Âu cần phải tăng ngân sách quốc phòng Vẫn tại Liên Âu, trong lúc quân đội Nga vẫn đang duy trì sức ép trên chiến trường Ukraina, tiếp thủ tướng Donald Tusk của Ba Lan, nước giữ chức chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu, bà Roberta Metsola, chủ tịch Nghị Viện Châu Âu nhận định Donald Trump trở lại Nhà Trắng khiến thế giới « lâm cảnh không thể dự báo ». Trong bối cảnh đó, ngày 23/01, thủ tướng Ba Lan nhấn mạnh Liên Âu cần phải tăng ngân sách quốc phòng, tích cực trang bị vũ khí mới để phòng vệ trước nguy cơ một cuộc chiến tranh mới có thể nổ ra. An ninh của khối 27 nước được xem như trọng tâm trong nhiệm kỳ chủ tịch luân phiên của Ba Lan : « Nếu Liên Âu muốn quyết tâm làm những gì chúng ta muốn, thì chúng ta phải tự bảo vệ mình. Đó không phải là lựa chọn của chúng ta, về bản chất tôi không phải là người hiếu chiến, nhưng ở Châu Âu không ai muốn thấy lặp lại những cuộc chiến mà châu lục từng phải trải qua, những cuộc chiến tàn khốc đã làm lục địa của chúng ta nhuốm máu. Và chính vì những gì đã trải qua, chúng tôi hiểu rõ rằng để tránh những thảm kịch như thế trong lịch sử, chúng ta phải thể hiện sức mạnh và lòng quyết tâm. Có một tinh thần mạnh mẽ nhưng cũng phải có khả năng phòng thủ vững chắc, thế nên quý vị đừng phớt lờ đề xuất chi tới 5% (GDP cho ngân sách quốc phòng) ».…
Căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông; Các nước như Anh Quốc chuẩn bị đối phó với chiến tranh thuế quan mà Trump sẽ phát động; Thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza đạt được nhờ sự phối hợp giữa hai ê kíp Biden và Trump; Khối NATO tăng cường bảo vệ cáp dưới đáy Biển Baltic. Đó là những chủ đề chính trong tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này. Ngoài khơi bờ biển Philippines ở vùng Biển Đông, căng thẳng đang gia tăng giữa Manila với Bắc Kinh. Kể từ đầu tháng 1, các tàu của hải cảnh Trung Quốc đã tiến gần hơn đến bờ biển Philippines, xâm phạm Vùng đặc quyền kinh tế của nước này. Đặc biệt Philippines lo ngại nhất là con tàu được mệnh danh “Quái vật 5901”. Tàu tuần duyên lớn nhất thế giới này đã tiến đến một địa điểm chỉ cách bờ biển Zambales, phía tây Manila, có vài hải lý. Chính phủ Manila xem tình hình này là rất đáng báo động và đã bắt đầu triển khai các lực lượng quan trọng để ngăn chận. Từ Manila, thông tín viên Nemo Lecoq-Jammes tường trình: “5901, đây là tuần duyên Philippines”. Cho dù biển động, lực lượng tuần duyên Philippines vẫn không nao núng. Hai con tàu và một chiếc máy bay bao quanh con “quái vật”, đó là một con tàu Trung Quốc có trọng tải lên đến 12.000 tấn, tàu tuần duyên lớn nhất thế giới hiện nay. Mục tiêu của tuần duyên Philippines là buộc tàu Trung Quốc ra khỏi khu vực này. Họ phát loa: “Quý vị không được phép có di chuyển trong Vùng đặc quyền kinh tế của Philippines. Tôi yêu cầu quý vị rời đi ngay lập tức." Kể từ năm 2016, Vùng đặc quyền kinh tế của Philippines đã được phân định bởi một tòa án quốc tế mà Trung Quốc từ chối công nhận. Khi đưa con tàu "quái vật" đến gần khu vực này, mục tiêu của Bắc Kinh rất rõ ràng. Theo Chester Cabalza, một nhà nghiên cứu về an ninh và địa chính trị Biển Đông, đây là một hành động phô trương sức mạnh, nhưng cũng là một sự chiếm đóng mang tính chiến lược: “Họ đang thực hiện chuyến quan sát và lập bản đồ vùng nội thủy của Philippines. Khu vực này giàu tài nguyên khí đốt, và tất nhiên là nhiều nguồn hải sản và tài nguyên thiên nhiên nữa.” Mặc dù trước đây đã có nhiều vụ va chạm ở Biển Đông, nhưng đây là lần đầu tiên một tàu Trung Quốc tiến gần bờ biển Philippines như vậy. Ngày 16/01, vấn đề này đã được thảo luận trong cuộc họp song phương giữa hai nước về Biển Đông. Anh Quốc chuẩn bị đối phó với chiến tranh thuế quan của Trump Ngày 20/01/2025, tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ chính thức trở lại Nhà Trắng. Về thương mại, theo dự kiến, ông Trump sẽ áp thuế 60% đối với hàng nhập từ Trung Quốc và 20% đối với hàng nhập từ các nước khác. Nhiều nước đang chuẩn bị đối phó với cuộc chiến thuế quan mà tân tổng thống Hoa Kỳ sẽ phát động, trong đó có Anh Quốc, một trong những đồng minh thân thiết nhất của Washington. Từ Luân Đôn, thông tín viên Nguyễn Giang gởi về bài tường trình ngày 17/01/2025: Lời đe dọa của Donald Trump áp thuế nhập khẩu tăng thêm tới 20% với mọi mặt hàng từ nước ngoài, đã khiến Anh quốc đặt biệt lo ngại. Báo Anh, The Telegraph (15/01/2025) ước tính nếu “dính thuế quan 20%” của Mỹ thì kinh tế Anh sẽ bị thiệt hại ngay lập tức 2,5 tỷ bảng chỉ trong năm nay. Cuộc chiến thuế quan sẽ khiến lạm phát ở Anh đang ở mức 2,5% trong tháng 12/2024 tăng lên trong những tháng tới vì giá hàng nhập cũng tăng, và doanh thu các mặt hàng bán sang Mỹ bị thiệt hại. Trước vấn đề này, bộ trưởng Kinh doanh và Thương mại Anh Jonathan Reynolds, trả lời chất vấn trong nghị viện, nói chiến lược của Anh là “chọn cách đóng vai trò là đối tác thương mại cân bằng giữa cả Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu (EU), và các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Ấn Độ và vùng Vịnh Ba Tư”, chứ không chọn nghiêng về EU để cùng bị “đánh thuế quan” của Mỹ. Các báo Anh cho rằng đây là chiến lược chia sẻ rủi ro vì tính liên đới của các nền kinh tế lớn với nhau, với Hoa Kỳ và Anh. Anh cũng sẵn sàng đàm phán với Hoa Kỳ về từng lĩnh vực trong xuất nhập khẩu. Phía Anh đã bổ nhiệm một cựu bộ trưởng thời thủ tướng Tony Blair, ông Peter Mandelson, làm tân Đại sứ ở Mỹ. Từng làm Ủy viên Thương mại của EU (2004-2008), khi Anh còn là thành viên của khối, ông Mandelson được cho là có kinh nghiệm và quan hệ rộng trong giới kinh doanh và hoạch định chính sách mậu dịch ở cả hai bờ Đại Tây Dương để dẫn dắt việc đàm phán về thuế quan của Anh với Hoa Kỳ, nhằm giảm thiểu tối đa tác động xấu của thuế quan cao thời Trump. Anh Quốc cũng muốn chỉ ra cho phía Mỹ thấy rằng nhiều mặt hàng Anh xuất sang Hoa Kỳ là có thành phần từ hàng hóa Mỹ, hoặc là sản phẩm cuối cùng của đầu tư từ Mỹ, như trong ngành ngân hàng, dược phẩm, động cơ máy bay (Rolls Royce sản xuất cho Boeing), để né tránh “thuế quan ồ ạt” từ Hoa Kỳ. Cuối cùng, khi chưa ký được gì rõ nét với EU về thương mại, Anh hy vọng Hoa Kỳ mở lại cuộc đàm phán về hiệp định tự do thương mại song phương đã khởi động từ nhiệm kỳ Trump trước, nhưng bị Hoa Kỳ dừng lại thời tổng thống Joe Biden. Cần phải nói rằng dù Anh có chuẩn bị thế nào đi nữa, thì thế chủ động sẽ nằm trong tay tổng thống Trump, từ quyết định có mở lại đàm phán hay không tới nghị trình bàn về những gì. Ở vị thế yếu đi sau Brexit, Anh sẽ phải chấp nhận những gì nước Mỹ muốn làm trong những tháng tới. Biden và Trump phối hợp để thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza Hôm thứ Tư tuần này, 15/01/2025, Israel và phong trào Hồi Giáo Palestine Hamas đã đạt thỏa thuận về ngừng bắn ở dải Gaza và về việc phóng thích các con tin Israel còn bị Hamas cầm giữ. Cả thế giới đã thở phào nhẹ nhõm, hoan nghênh thỏa thuận này sau 15 tháng giao tranh ác liệt tại vùng lãnh thổ Palestine. Riêng tại Hoa Kỳ, cả hai phe Biden và Trump đều xem đó là công lao của mình. Trên thực tế, hai bên đã có phối hợp với nhau. Từ Washington, thông tín viên Guillaume Naudin gởi về bài tường trình ngày 15/01/2025: Joe Biden đã không để bất kỳ ai đưa ra thông báo này. Như thể để làm nổi bật hơn công lao của chính quyền của ông, Biden đã xuất hiện trước báo giới cùng với phó tổng thống Kamala Harris và ngoại trưởng Antony Blinken để giải thích các điều khoản của thỏa thuận. Vị tổng thống sắp mãn nhiệm không quên nhấn mạnh rằng những điều khoản này hoàn toàn phù hợp với đề xuất mà chính quyền của ông đã đưa ra vào tháng 5 năm ngoái, tức là từ rất lâu trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ và trước khi ông rút khỏi cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Một cách để khẳng định ông đã bỏ rất nhiều thời gian vào các cuộc đàm phán và như vậy có thể được xem như là cha đẻ của thỏa thuận này. Lý do là chỉ vài phút trước tuyên bố đó, Joe Biden đã bị Donald Trump phỗng tay trên. Trên mạng xã hội cá nhân, tổng thống đắc cử, sẽ trở lại Nhà Trắng vào thứ Hai tuần tới, cũng khẳng định vai trò của ông và ê kíp của ông trong việc đạt được thỏa thuận này. Theo lời ông Donald Trump, mà từ nhiều ngày qua đã công khai thúc đẩy việc đạt được thỏa thuận trước lễ nhậm chức của ông, chính chiến thắng của ông trong cuộc bầu cử tháng 11 đã giúp các cuộc đàm phán thành công. Sự thật có lẽ nằm ở đâu đó ở giữa. Bản thân Joe Biden thừa nhận hai bên đã phối hợp chặt chẽ trong nhiều ngày và ông cũng biết rằng ê kíp kia sẽ giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn. NATO tăng cường bảo vệ cáp dưới đáy Biển Baltic Ngày 14/01/2025, các nước thành viên NATO ở vùng Biển Baltic và tổng thư ký NATO đã họp tại thủ đô Helsinki của Phần Lan hôm nay để thảo luận về vấn đề an ninh sau khi trong những tháng gần đây, một số cáp điện và cáp viễn thông dưới đáy biển bị hư hỏng, nghi là do Nga gây ra. Trước tình hình đó, các nước đồng minh quyết định thành lập một lực lượng cảnh sát hàng hải. Từ Vilnius, thông tín viên trong khu vực, Marielle Vitureau, gởi về bài tường trình ngày 14/01: Vụ mới nhất xảy ra vào ngày Giáng Sinh tại vùng biển giữa Phần Lan và Estonia. Một dây cáp điện đã bị cắt. Con tàu gây ra sự cố, treo cờ Quần đảo Cook, đã bị Phần Lan khám xét và tám thành viên thủy thủ đoàn bị cấm rời khỏi Phần Lan trong khi chờ điều tra. Theo thông báo của tổng thư ký NATO Mark Rutte, các cuộc tuần tra của NATO, bắt đầu từ hai năm trước để bảo vệ Biển Baltic, sẽ được tăng cường trong khuôn khổ chiến dịch mang tên Baltic Sentinel. Ông Mark Rutte nói: “Chiến dịch này huy động nhiều phương tiện, trong đó có tàu khu trục và máy bay tuần tra hàng hải để tăng cường sự cảnh giác của chúng ta ở vùng biển Baltic. Chúng tôi cũng nhất trí khởi động sáng kiến triển khai các công nghệ mới, bao gồm một đội drone hải quân để tăng cường khả năng giám sát và răn đe". Trong việc bảo vệ, các nước trong khu vực cũng đóng góp, chẳng hạn như bằng cách đa dạng hóa nguồn cung cấp điện. Một số chuyên gia Estonia lưu ý rằng Tallinn còn nhiều việc phải làm. Họ cũng cần đầu tư nhiều hơn vào việc bảo vệ an ninh cho chính mình. Trong khi đó, tại Litva, Bộ Nội Vụ và công ty điều hành mạng lưới điện đã đạt được một thỏa thuận. Hỏa hoạn Los Angeles: Cư dân Altadena phải sống tạm cư đến khi nào? Về các vụ cháy rừng dữ dội tại Los Angeles, Hoa Kỳ, theo hãng tin AFP, hôm 16/01/2025, các quan chức cảnh báo rằng hàng chục ngàn cư dân sơ tán sẽ phải đợi "ít nhất một tuần nữa" mới có thể trở về nhà, do nguy cơ lở đất vì mưa lớn và do nguy cơ tiếp xúc với các chất độc hại. Tính đến ngày 16/01, ít nhất 27 người đã thiệt mạng trong vụ hỏa hoạn thiêu rụi hoàn toàn khu phố Altadena, phía bắc Los Angeles, và khu nhà giàu Pacific Palisades, ở phía tây bắc của thành phố lớn này. Số nạn nhân có thể sẽ tăng cao hơn nữa trong những ngày tới, vì các đội tìm kiếm đang tiếp tục đào bới những đống đổ nát. Hôm 16/01, thông tín viên RFI Achim Lippold đã đến khu phố Altadena và gởi về bài phóng sự: “Khu phố Altadena trông giống như một bãi chiến trường. Một phần ba số ngôi nhà đã bị thiêu rụi thành tro bụi. Trước đống đổ nát, những xác xe hơi cháy đen minh chứng cho sự dữ dội của trận hỏa hoạn. Những đám cháy này đã phá hủy căn hộ của Selma, một phụ nữ người Mỹ gốc Phi. Bà nói: “Khi đám cháy bắt đầu ở vùng núi, tôi không bao giờ nghĩ chúng sẽ lan xuống nhanh đến vậy. Chúng tôi đã mất tất cả. Khu phố của tôi trông như vừa xảy ra vụ nổ bom. Thật là một thảm kịch: Đã có người chết và người ta thậm chí còn chưa biết con số tử vong chính xác là bao nhiêu. » Giống như nhiều cư dân khác của khu Altadena, Selma tìm đến một trung tâm tạm cư. Trung tâm mà bà đang ở là do Hội Chữ thập đỏ thành lập và hiện có thể đón tiếp hơn 400 người, theo lời Diana Ramirez, nhân viên truyền thông. Cô cho biết: “Altadena là một cộng đồng rất dễ bị tổn thương, bao gồm người Mỹ gốc châu Mỹ Latinh, người Mỹ gốc châu Phi, người Mỹ gốc châu Á và cũng có nhiều người già. Nhiều người cần được chăm sóc y tế. Trên thực tế, mọi người ở đây đều không có nơi nào khác để đi. Ít nhất thì ở đây họ vẫn an toàn. Mọi người đều được tiếp nhận, bất kể quốc tịch hay địa vị, bất kể họ có giấy tờ hợp pháp hay không. » Đối với Selma, trung tâm này chỉ là giải pháp khẩn cấp, bà muốn rời đi nhưng... không biết đi đâu. Bà nói: “Căn hộ của tôi là ngôi nhà đầu tiên của tôi từ mười năm qua, sau khi tôi ly hôn. Thế mà công ty bảo hiểm nhà của tôi đã hủy hợp đồng của tôi cách đây một năm rưỡi. Họ đã làm như vậy với rất nhiều người ở đây, thật kỳ lạ phải không? » Bà kết luận một cách cay đắng: “Chúng tôi đã mất tất cả. Chúng tôi không giống những người có đủ khả năng thuê phòng ở khách sạn Hilton. Chúng tôi buộc phải ở đây, ở nơi tạm trú này." Khởi đầu lễ hội Hindu Kumbh Mela ở Ấn Độ Về tôn giáo, ngày 13/01/2025, cuộc hành hương quy tụ đông người nhất từ trước đến nay đã bắt đầu tại Ấn Độ, đó là lễ hội Kumbh Mela. Theo dự kiến sẽ có đến … 400 triệu tín đồ Ấn Độ Giáo đến dự lễ hội sẽ kéo dài hơn một tháng tại khu vực sông Hằng, con sông linh thiêng nhất đối với họ. Từ Bangalore, thông tín viên Côme Bastin gởi về bài tường trình ngày 13/01: Cứ ba năm lại có một lễ hội Kumbh Mela được tổ chức tại nhiều thành phố khác nhau, nhưng lễ hội khai mạc ngày 13/01 gần thành phố Prayagraj là lễ hội quan trọng nhất và chỉ được tổ chức mười hai năm một lần vào một ngày đặc biệt do các nhà chiêm tinh học quyết định. Đây là lễ hội Kumbh Mela đầu tiên đối với thủ tướng Narendra Modi, đắc cử năm 2014. Lễ hội Kumbh Mela có liên quan đến thần thoại Hindu cổ đại và nguồn gốc của nó rất khó xác định. Đối với các tín đồ Hindu, tắm sông Hằng vào thời điểm này sẽ gột rửa tội lỗi và giải thoát bản thân khỏi vòng luân hồi. Cuộc hành hương thu hút nhiều người theo đạo Hindu ở Ấn Độ cũng như những người cải đạo sang tôn giáo này. Giống như người Mỹ này đã lấy tên họ Ấn Độ vào năm 2003: “Tôi có thể liệt kê những lợi ích của Kumbh Mela đối với tôi. Thúc đẩy thế giới đại đồng, thực hành tâm linh để tìm ra sức mạnh và chân lý trong chúng ta, tìm ra nguồn năng lượng phục vụ chúng ta, phục vụ Trái đất, phục vụ nhân loại.” Trên bờ sông Hằng, người dân đã chuẩn bị cho lễ hội này trong nhiều tháng, mặc dù thời tiết được dự báo là lạnh, sẽ có mưa và sương mù! Có 150.000 lều trại và gần như số lượng nhà vệ sinh tương đương trải rộng trên diện tích 4.000 hectare của khu vực này. Sẵn sàng đón tiếp làn sóng người của thế kỷ với hàng chục ngàn ánh đèn, nỗi lo sợ lớn nhất của chính quyền là những vụ giẫm đạp chết người thường đi kèm với sự cuồng nhiệt thường thấy trong các cuộc tụ họp lớn của người Hindu. Bảo đảm vệ sinh tối thiểu cho số lượng người lớn như vậy là thách thức to lớn đối với những người tổ chức. Cùng với 10.000 nhân viên đặc trách vệ sinh chung, những người dọn dẹp nhà vệ sinh hầu hết đều thuộc tầng lớp thấp nhất trong một xã hội Ấn Độ vẫn phân chia thành các đẳng cấp. Ở dưới cùng của nấc thang này, người Dalit, theo truyền thống thường được giao những công việc thấp nhất. Theo thống kê, 9 trong số 10 công nhân dọn dẹp cống rãnh hoặc nhà vệ sinh là người Dalit.…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Tại sao Mark Zuckerberg bất ngờ « xoay chiều », ủng hộ Donald Trump ? 13:33
13:33
הפעל מאוחר יותר
הפעל מאוחר יותר
רשימות
לייק
אהבתי13:33![icon](https://imagehost.player.fm/icons/general/red-pin.svg)
Một sự kiện bất ngờ tại Mỹ hôm 07/01/2025 : Mark Zuckerberg, chủ nhân tập đoàn Meta, công ty sở hữu các mạng xã hội Facebook, Instagram và WhatsApp, thông báo chấm dứt Fact-checking, « chương trình phát hiện tin giả » được triển khai từ năm 2016 đối với các nội dung đăng tải trên các mạng xã hội của Meta tại Mỹ. Tại sao Mark Zuckerberg lại quay ngoắt 180 độ sau khi chính ông từng cho là tin giả đã góp phần giúp Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ lần thứ nhất ? Tại sao Mark Zuckerberg chuyển sang ủng hộ Trump, cho dù trước đó, chính chủ nhân tập đoàn Meta đã khóa tài khoản Facebook và Instagram của nhà tỷ phú sau vụ bạo loạn nhắm vào điện Capitol hôm 06/01/2021 ? Thực ra, đây không phải là lần đầu tiên hay lần duy nhất Mark Zuckerberg có thái độ « xoay chiều ». Hôm 02/01/2025, Mark Zuckerberg đã bổ nhiệm Joel Kaplan, một người thân cận với Donald Trump, làm người phụ trách bộ phận quan hệ công chúng của Meta. Dana White, một người có tiếng trong giới võ thuật tổng hợp MMA, chủ tịch giải đấu Ultimate Fighting Championship (UFC), cũng là một nhân vật thân thiết với Donald Trump, thì được Mark Zuckerberg đưa vào Hội đồng quản trị của tập đoàn Meta. Chính Mark Zuckerberg cũng hứa sẽ hợp tác với tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, thậm chí đã tài trợ 1 triệu đô la cho lễ nhậm chức của Donald Trump ngày 20/01. Theo bình luận của Kara Swisher, một chuyên gia Mỹ về Silicon Valley, được thông tín viên RFI David Thomson từ Miami trích dẫn, Meta như vậy chắc chắn đã ngả sang phong trào MAGA « Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại » do Donald Trump khởi xướng. Cũng trên đài RFI Pháp ngữ ngày 09/01/2025, chuyên gia David Colon, tác giả cuốn sách « Chiến tranh thông tin », giải thích thêm về những lý do khiến chủ nhân Meta « xoay chiều » sang Donald Trump : « Mark Zuckerberg đã bị Donald Trump trực tiếp đe dọa công khai và đích danh là sẽ phải kết thúc cuộc đời trong ngục tù. Nền tảng mạng xã hội của ông đã bị các cử tri ủng hộ Donald Trump và các dân biểu Cộng Hòa theo tư tưởng Trump dọa phá hủy. Đó là những người đã hiểu sai, khi cho rằng cuộc chiến chống thao túng thông tin là kiểm duyệt, rằng các phương tiện tự động hóa bao gồm việc chỉ ra các nội dung sai lệch cũng là một phương tiện kiểm duyệt, và rằng các biện pháp đã được triển khai trong một số trường hợp để làm giảm mức độ lan truyền của các nội dung độc hại hoặc các nội dung có thể gây ra những tác hại rất nghiêm trọng cũng là một hình thức kiểm duyệt thông tin. Vậy nên, mối quan tâm của Mark Zuckerberg là bảo vệ các lợi ích của mình trước chính quyền Donald Trump. Và ở đây, thêm một lần nữa, như đã nhiều lần xảy ra trong lịch sử mạng xã hội Facebook, việc bảo vệ lợi ích của Mark Zuckerberg, vị chỉ huy duy nhất trên boong tàu, được đặt lên trên lợi ích của người dùng Facebook, cao hơn lợi ích của xã hội và sự kết nối của xã hội, cũng như trên cả lợi ích cơ bản của nền dân chủ ». Đặc nhiệm Anh và nghi án "cấp phép" giết người Afghanistan Lính đặc nhiệm Anh bị nghi ngờ vô cớ sát hại 80 người Afghanistan trong thời gian lực lượng này được triển khai để chống quân Talibans hồi những năm 2010-2013. Một cuộc điều tra đang được tiến hành. Để bảo đảm tính minh bạch, hôm 08/01 ủy ban điều tra đã công bố bản tóm tắt 7 cuộc nói chuyện của các nhà điều tra với một số binh lính và sĩ quan Anh được điều sang Afghanistan vào thời đó. Từ Luân Đôn, thông tín viên Emeline Vin cho biết chi tiết : « Ngay từ năm 2010, một số binh sĩ đã bày tỏ những lo ngại với cấp trên. Những mối lo ngại này đã được trình bày lại với thẩm phán phụ trách cuộc điều tra : theo họ, ở Afghanistan, lực lượng đặc nhiệm Anh đã giết người vô cớ. Trẻ vị thành niên, trẻ em dưới 16 tuổi, những người không có vũ khí hoặc những người không có liên hệ với Taliban, lại chính là những mục tiêu chính thức bị quân đội Anh nhắm tới. Nghiêm trọng hơn nữa, một số vụ giết người dường như đã được ngụy tạo để tạo ấn tượng rằng họ đã tự vệ chính đáng. Thậm chí, trong các doanh trại, nhiều binh sĩ còn khoe khoang thành tích phá kỷ lục giết người Afghanistan. Những cáo buộc này cũng phù hợp với những gì mà đài BBC điều tra suốt nhiều năm về các hành vi ngược đãi, lạm dụng chức vụ của lực lượng đặc nhiệm Anh ở nước ngoài. Cuộc điều tra của tư pháp, với các phiên điều trần được tổ chức kín để bảo vệ danh tính của các nhân chứng, phải xác định xem liệu việc quân đội Anh giết hại 80 người Afghanistan có hợp pháp hay không và liệu bộ tổng tham mưu đã có hành động phù hợp sau khi được cảnh báo hay không ». Một số thành viên lực lượng đặc nhiệm Anh cũng bị tố cáo về các hành vi ngược đãi, lạm dụng quyền hạn tại Libya và Syria. » Matxcơva và tân chính quyền Damas vẫn đàm phán về căn cứ quân sự Nga ở Syria Ngày 08/01 là tròn 1 tháng từ khi chế độ của nhà độc tài Bachar Al Assad sụp đổ ở Syria, chính quyền Nga vẫn đang thương lượng với tân chính quyền Damas, thuộc lực lượng Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) đã lật đổ Assad, về việc tái triển khai các lực lượng của Nga tại Syria. Dưới chế độ cũ, các đội quân của Nga hiện diện ở quốc gia đồng minh Trung Đông này từ năm 2015. Điện Kremlin cũng muốn duy trì hai căn cứ quân sự gần Tartous và Lattaquié. Đây là các căn cứ « chiến lược » của Matxcơva ở Trung Đông và có vai trò quan trọng đối với các hoạt động quân sự của lính đánh thuê của Nga tại châu Phi. Đặc phái viên RFI Manon Chapelain ngày 09/01/2025 gửi về bài tường trình từ Lattaquié, gần căn cứ không quân Nga ở Hmeimim : « Ở lối vào căn cứ không quân Hmeimim, có một tấm hình lớn chụp tổng thống Nga Vladimir Putin. Phía dưới chân, những người lính Nga đi tới đi lui với đôi tay buông thõng. Khoảng 10 chiến binh của lực lượng HTS đứng đối diện họ. Pháo phòng không chĩa về phía binh lính Nga. Thật khó để có được bất kỳ thông tin nào, dù là nhỏ nhất, ở đây. Họ đã nhận lệnh không được nói chuyện với các nhà báo. Một chiến binh tên là Abu Haidi cuối cùng đã đồng ý nói chuyện với chúng tôi. Abu Haidi cho biết : « Vẫn còn người Nga ở bên trong căn cứ. Nếu không có gì thay đổi, lính Nga theo dự kiến sẽ rời đi vào cuối tháng 01/2025, nhưng cũng có thể là sang đầu tháng 02. Bên trong căn cứ còn có rất nhiều vũ khí và thiết bị pháo binh. Họ đã bắt đầu tháo dỡ thiết bị. Mỗi ngày các đoàn xe, mỗi đoàn 6-7 xe rời khỏi đây theo nhiều đợt. Ngoài ra, còn có các phi cơ quân sự, máy bay dân dụng, máy bay chở hàng và trực thăng cất cánh từ đây. Tôi đoán là họ đi về phía cảng Tartus, nhưng tôi cũng không chắc lắm ». Tổng cộng có khoảng hơn 10 chiến binh của lực lượng HTS đi tuần quanh căn cứ. Hầu hết đều chống Nga, họ đến từ Idleb, cứ địa của lực lượng nổi dậy đã bị Matxcơva oanh kích trong một thời gian dài. Vì thế, ở đây người nào cũng có ánh mắt u ám, thái độ thù hằn được trông thấy rõ. Họ chuẩn bị tinh thần là các vụ xô xát sẽ nổ ra vào bất cứ lúc nào. Bất chấp một vài hành vi khiêu khích của lính Nga, một binh sĩ giấu tên nói : « Chúng tôi từ chối liên lạc với họ. Chúng tôi có rất ít thông tin về những gì đang diễn ra bên trong căn cứ. Chỉ có ban chỉ huy các chiến dịch quân sự liên lạc với họ ». Theo người lính giấu tên này, các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp diễn giữa chế độ mới của Ahmed al-Sharaa và điện Kremlin để xem liệu Matxcơva có thể duy trì các căn cứ quân sự của Nga ở Syria hay không. Nhưng hiện chưa bên nào cho biết đàm phán có đạt bước tiến nào không ». Ô nhiễm tràn dầu : Putin chỉ trích các quan chức chưa nỗ lực khắc phục Gần 1 tháng trôi qua kể từ khi 2 con tàu chở dầu bị chìm ở biển Đen làm tràn dầu, nạn thủy triều đen ở Nga và bán đảo Crimée, vùng lãnh thổ mà Matxcơva chiếm của Ukraina, vẫn chưa được khắc phục. Tổng thống Nga Vladimir Poutin cuối cùng đã thay đổi thái độ, công khai chỉ trích các quan chức. Trước đó, trong cuộc họp báo cuối năm 2024, chủ nhân điện Kremlin chỉ thừa nhận là dầu máy tràn ra bờ biển Nga là « một thảm họa sinh thái », nhưng trong cuộc họp đầu tiên của chính phủ năm 2025, ông Putin khiển trách ê kip của ông chưa có đủ nỗ lực để khắc phục « thủy triều đen ». Từ Matxcơva, thông tín viên Anissa El Jabri ngày 10/01 gửi về bài tường trình : « Việc khiển trách công khai, nhất lại là về chủ đề sinh thái, là điều hiếm hoi Vladimir Putin làm. Nguyên thủ quốc gia Nga đã khiển trách toàn bộ ê-kip của ông, đặc biệt là bộ trưởng bộ Tình Trạng Khẩn Cấp, Alexander Kurenkov. Vladimir Putin phát biểu : « Theo những gì tôi thấy và theo những thông tin mà tôi đã nhận được, tôi kết luận rằng tất cả mọi biện pháp đang được triển khai để giảm thiểu các thiệt hại rõ ràng là chưa đủ. Tôi xin nhắc lại một lần nữa : Ban đầu, họ thông báo với chúng tôi là rằng tất cả những việc này chỉ cần được thi hành ở cấp vùng, sau đó họ lại kết luận là công việc khắc phục phải được thực hiện ở cấp liên bang, rồi thì sau đó họ lại đề nghị phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp toàn liên bang ... ». Hiện giờ, tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng chủ yếu liên quan đến bờ biển của vùng Krasnodar của Nga và bán đảo Crimée mà Nga sáp nhập của Ukraina hồi năm 2014, đặc biệt là Sebastopol, thành phố cảng lớn nằm cách nơi 2 tàu chở dầu bị chìm khoảng 250 km. Bất chấp chiến dịch dọn dẹp quy mô lớn, với sự tham gia của hàng ngàn người, theo nhà chức trách, tình hình vẫn có thể trở nên tồi tệ hơn, trong khi mùa du lịch cao điểm bắt đầu từ tháng 5 ». Hỏa hoạn Los Angeles: Siêu sao Hollywood mất nhà phải chạy nạn Nước Mỹ cũng đã trải qua những ngày đầu năm 2025 không may mắn. Cho đến 09/01, sau 3 ngày hỏa hoạn tại California, đã có ít nhất 5 người chết vì các đám cháy. Từ hôm thứ Ba 07/01, ít nhất 2.000 ngôi nhà và tòa nhà đã bị tàn phá, hơn 100.000 người phải sơ tán. AccuWeather ước tính thiệt hại vật chất lên tới 57 tỉ đô la. Chiều 07/01/ 2025, đám cháy đầu tiên bùng lên ở khu rừng trên núi phía tây bắc của Los Angeles, thành phố lớn thứ hai Hoa Kỳ, gần « khu nhà triệu đô » Pacific Palisades, và ở Altadena. Palisades Fire không chỉ là trận hỏa hoạn tàn khốc nhất từng xảy ra ở Los Angeles, mà gió Santa Ana thổi mạnh đã khiến lửa lan nhanh, làm bùng lên nhiều đám cháy khác đe dọa Los Angeles. Nhiều người, kể các siêu sao, ở kinh đô điện ảnh Hollywood đã phải sơ tán, nhà cửa bị lửa thiêu rụi, trong đó phải kể đến nhà của diễn viên Anthony Hopkins, tỉ phú Paris Hilton, Laettia, vợ góa của danh ca Pháp Johnny Hallyday … Tại Hollywood, nhiều bộ phim đang quay phải tạm ngừng. Nhiều sự kiện điện ảnh bị đình hoãn. Thông báo đề cử giải Oscars danh giá của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ bị đẩy lui 2 ngày, đến hôm 19/01. Lễ trao giải Critics Choice Awards, dự kiến diễn ra Chủ Nhật 12/01, cũng bị hoãn. Các vụ cháy khủng khiếp đến mức tổng thống Joe Biden đã phải hủy chuyến công du Roma vàVatican để đến Los Angeles hôm 08/01 gặp gỡ lực lượng cứu hộ và tìm hiểu tình hình hỏa hoạn. Thông tín viên Loïc Pialat ngày 09/01/2025 gửi về bài phóng sự từ Altadena : « Với chiếc mặt nạ phòng chống độc N95 trên mặt, Mark nhìn vào vài chục chiếc xe ô tô bị thiêu rụi trong gara ở cuối phố nhà mình. Cả một con phố với những ngôi nhà bị tàn phá, trong đó có cả nhà của ông. Ngôi nhà của ông đã không thể chống đỡ được vụ hỏa hoạn Eaton do gió thổi mạnh với vận tốc lên tới 80 km/giờ. Ông Mark nói : « Ngọn lửa lan nhanh như vậy là do gió mạnh như vũ bão. Ngay cả trước khi ngọn lửa bùng lên thì đã có rất nhiều thứ bị thổi bay lên trong không khí. Thật là đáng sợ ». Ở Altadena, có những khu phố ở dưới chân núi và phía xa hơn nữa, đã đổ nát hoàn toàn. Peter bước đi trên những gì còn sót lại của ngôi nhà nơi ông đã sinh sống từ 50 năm qua. Ông kể lại : « Khi phải sơ tán, tôi đã sợ rằng mình sẽ chết, bởi vì xảy ra kẹt xe và mọi người lái xe rất ẩu ». Ở phía cao hơn trên con đường dẫn lên núi, Jason đang chụp ảnh đống đổ nát của ngôi nhà của ông. Jason thực sự không biết tại sao lại ra nông nỗi này. Ông nghĩ rằng các công ty bảo hiểm sẽ hỏi tại sao lại vậy. Ông đã di tản cùng với vợ và hai con, khi ngọn lửa vẫn còn ở cách đó rất xa. Jason nói : « Khi sống ở miền nam California, chúng tôi biết rằng có nguy cơ xảy ra hỏa hoạn, đặc biệt là khi chúng tôi ở gần núi như thế này. Nhưng ngay cả khi đám cháy đã bùng lên, tôi cũng không thể tưởng tượng được nó lại có sức tàn phá khủng khiếp đến như vậy ».…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
Tỉ phú Elon Musk khẳng định đảng cực hữu AfD là lối thoát cho nước Đức. Trong thông điệp đầu Năm Mới, thủ tướng Đức cực lực chỉ trích. Khủng hoảng chính trị tại Hàn Quốc kéo dài sau khi lực lượng cận vệ của tổng thống Yoon Suk Yeol chống lệnh bắt tổng thống, giới biểu tình cực hữu ủng hộ Yoon lên án « bàn tay Trung Quốc ». Đầu Năm Mới, tổng thống Ukraina hy vọng « tính cách bất thường » và « mạnh mẽ » của Trump có thể giúp « dừng tay » Putin. Trong dịp Năm Mới, hàng loạt ngân hàng lớn của Mỹ rời khỏi Liên minh các ngân hàng vì mục tiêu zero khí thải (NZBA), trụ cột của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, do lo ngại các can thiệp của Trump. La Haye, Hà Lan, trở thành thành phố đầu tiên trên thế giới cấm mọi quảng cáo cho các hàng hóa, dịch vụ liên quan đến năng lượng hóa thạch (than, xăng dầu, khí đốt), bao gồm quảng cáo cho việc đi lại bằng máy bay. Nỗ lực cắt giảm mạnh khí thải gây hiệu ứng nhà kính có nguy cơ bị xu thế hoài nghi về vai trò của con người với biến đổi khí hậu ngăn chặn. Trên đây là các chủ đề chính của Tạp chí Thế giới đó đây của RFI đầu Năm Mới. Musk bị cáo buộc cổ vũ cho đảng « phát xít » ở Đức Ngay trước thềm năm mới 2025, một sự kiện dường như khó tin đã xảy ra : một bộ trưởng tương lai của nước Mỹ trực tiếp khẳng định trên một tờ báo lớn của nước Đức là đảng cực hữu Đức AfD (bị nhiều người Đức coi là một đảng có tư tưởng « phát xít ») là « niềm hy vọng cuối cùng » cho nước Đức, đang « bên bờ vực sụp đổ về kinh tế và văn hóa » . Phát biểu, được đưa ra chưa đầy hai tháng trước khi nước Đức bầu cử Quốc Hội trước kỳ hạn, của một nhân vật quan trọng trong chính quyền Mỹ tương lai, không chỉ là một can thiệp trực tiếp vào đời sống chính trị nội bộ của một quốc gia dân chủ, mà còn là một lối tuyên truyền tấn công vào « năng lực hành động dựa trên lý trí » ( Vernünftigen ) của cử tri Đức. Trong bài phát biểu đầu Năm Mới, thủ tướng Đức Olaf Scholz đã cực lực lên án hành động của tỉ phú Mỹ, tung ra vào thời điểm mà nước Đức đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức, đảng của thủ tướng mất uy tín trầm trọng. Thông tín viên Pascal Thibaut tường trình từ Berlin: « Vụ tấn công đẫm máu nhắm vào chợ Giáng sinh ở thành phố Magdeburg khiến 5 người chết và 200 người bị thương, những khó khăn của nền kinh tế Đức, cuộc chiến ở Ukrain a. Trong thông điệp Năm Mới, thủ tướng Olaf Scholz nh ắc lại rằng đất nước của ông đang bị chấn động bởi hàng loạt khủng hoảng và thách thức lớn. Thủ tướng Scholz bày tỏ lòng kính trọng đối với các nhân viên cứu hộ và các y bác sĩ ở Magdeburg cũng như những người nước ngoài đã đóng góp vào thành công của nước Đức . Ông kêu gọi gắn bó và đoàn kết hơn nữa : “Chúng ta đừng để mình bị chia rẽ bởi bất kỳ ai! ’ ’ Olaf Scholz c ũng tấn công mà không nêu thẳng tên Elon Musk, trên mạng xã hội X của mình và trong một bài phát biểu trên báo Đức , đã dành sự ủng hộ hoàn toàn cho đảng cực hữu AfD . T ỷ phú Mỹ còn gọi thủ tướng Đức là “kẻ bất tài”. Ông Scholz nói : Chính các vị sẽ quyết định tương lai của nước Đức chứ không phải chủ nhân các mạng xã hội. Đôi khi chúng ta có thể có cảm giác là những ý kiến cực đoan nhất sẽ được chú ý nhiều nhất. Nhưng không phải người la hét to nhất là người sẽ quyết định tương lai của đất nước , mà là đại đa số cử tri, bao gồm n hững con người đáng kính và có năng lực hành động dựa trên lý trí (Vernünftigen) . Đ iều này cũng sẽ đúng với cuộc bầu cử sắp tới ngày 23/ 02. Chưa đầy hai tháng trước cuộc bầu cử, đảng D ân chủ - X ã hội của thủ tướng tụt xa so với đ ảng Dân chủ Thiên C húa G iáo. Đảng cực hữu AfD (viết tắt của đảng Alternative für Deutschland, tạm dịch là đảng vì Một Giải pháp khác cho nước Đức), đứng thứ hai trong các cuộc thăm dò dư luận, với khoảng 20% cử tri ủng hộ. » Đúng vào ngày cuối cùng của năm, Musk thay đổi tên và hình đại diện trên mạng X, trong ít giờ đồng hồ. Tên gọi « Kekius Maximus » với hình con ếch xanh PP gợi nhiều liên tưởng, về một biểu tượng cũ của cực hữu Mỹ (biểu tượng của hận thù, theo ADL), một loại đồng tiền điện tử hay một nhân vật trong phim Võ sĩ giác đấu. Hành động gây xôn xao của Musk có một dụng ý rõ ràng, hay chủ yếu để đánh lạc hướng chú ý của công chúng ? Những ẩn ý trong phát biểu của Musk… Để làm rõ hơn những gì nguy hiểm thực sự trong các phát biểu của tỉ phú Mỹ, thủ tướng Scholz có thêm một bài nhận định trên tuần báo Đức Sterne , ngày 04/01. Trong « những tuyên bố thất thường » (nguyên văn tiếng Đức « den erratischen Äußerungen ») của Musk, Olaf Scholz tách biệt những gì chỉ liên quan đến cá nhân ông (được coi là thứ yếu), với các lời lẽ ca ngợi quan hệ mật thiết giữa đảng cực hữu Đức với chế độ Putin, và nỗ lực làm suy yếu quan hệ Mỹ và Liên Âu. Đọc thêm - Giới tài phiệt công nghệ Mỹ “tiếm quyền” Nhà nước : Trump phải đề phòng Musk ? Trên thực tế, Musk không chỉ tấn công thủ tướng và tổng thống Đức. Nhà tỉ phú thân cận với tổng thống đắc cử Mỹ trong những ngày gần đây đã tung ra hàng loạt lời lẽ « nhục mạ » nhắm vào Ủy Ban Châu Âu, bị cáo buộc hành động « phản dân chủ » , tước quyền của Nghị Viện Châu Âu, hay ủng hộ đảng cực hữu Anh, kêu gọi bầu cử sớm tại nước này… Le Monde nhìn thấy trong các lời lẽ tưởng như « thất thường » của Musk, sự tiếp nối của chính sách « chống lại nền dân chủ », « chống châu Âu » của Donald Trump. Cách nay 8 năm, ngay khi mới lên cầm quyền, Trump cũng đã chọn nước Đức làm mục tiêu tấn công. Giờ đây, theo Le Monde, đến lượt Musk liên tục tung ra những lời lẽ « nhục mạ » trong lúc tổng thống tái đắc cử dường như tỏ ra « chừng mực hơn ». … và cuộc phản công của Liên Âu Theo chuyên gia về chủ nghĩa tân tự do Ilan Kapoor, đại học York ở Toronto (Canada), đối với cả Musk và Trump, « nền dân chủ, việc đối thoại/tranh luận, chuyện bất đồng quan điểm, hay nhà nước phúc lợi là các cản trở cho kinh doanh ». Còn theo hai chuyên gia, Jose Ignacio Torreblanca và Giorgios Verdi, thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu (ECFR), mưu đồ của Musk là sử dụng nền tảng X, để « lôi kéo dân chúng châu Âu cùng các đảng cựu hữu châu Âu » nhằm chống lại chủ trương giám sát chặt mạng X của Liên Âu (đặc biệt kể từ khi Quy chế giám sát kỹ thuật số châu Âu, gọi tắt là DSA - Digital Services Act, bắt đầu có hiệu lực từ năm 2023), cuộc phản công về pháp lý của Liên Âu, có mục tiêu không để cho nền tảng này trở thành mảnh đất màu mỡ cho đủ loại vu khống, tin giả, quan điểm sai lạc, gây chia rẽ, đánh lạc hướng công luận. Đọc thêm Vụ bắt giữ ông chủ Telegram, một cảnh cáo của Liên Âu đối với tỉ phú Elon Musk, chủ nhân mạng X ? Thuyết âm mưu « Trung Quốc can thiệp », hàng triệu người Hàn ủng hộ tổng thống « chiến đấu đến cùng » Đúng một tháng sau vụ tổng thống Yoon Suk Yeol ban hành lệnh thiết quân luật, kéo dài ít giờ trước khi phải hủy bỏ sau quyết định của Quốc Hội, ngày mùng 3 Tết dương lịch, cơ quan điều tra Hàn Quốc phát lệnh bắt giữ tổng thống để điều tra về tội « nổi loạn ». Lệnh bắt giữ rút cục bất thành sau 6 giờ đối đầu căng thẳng. Lực lượng cận vệ với khoảng 200 người, bao gồm nhiều quân nhân, đã kiên quyết chống lệnh. Trước ngày cơ quan điều tra ban hành lệnh bắt, tổng thống Yoon, bị đình chỉ chức vụ và bị Quốc Hội yêu cầu phế truất, đã gửi thư cảm ơn những người ủng hộ, và cam kết sẽ « chiến đấu đến cùng ». Nhà báo RFI Nicolas Rocca, chuyên về khu vực Đông Bắc Á, dựa trên việc phân tích các đoạn video về những người ủng hộ tổng thống Yoon, ghi nhận một « thuyết âm mưu » phổ biến trên Youtube, về bàn tay can thiệp của Trung Quốc, khiến hàng triệu người tin tưởng rằng lẽ phải thuộc về tổng thống của đảng Quyền lực Nhân dân. Shin Hae Sik, một người làm Youtube nổi tiếng trong giới siêu bảo thủ, với khoảng 1,6 triệu người đăng ký theo dõi, hô lớn : « Đất nước này đang bị Trung Quốc đánh cắp. Quyền bầu cử của chúng ta bị Trung Quốc đánh cắp. Và bây giờ người ta muốn cướp đi cả tổng thống của chúng ta ». Ông Shin Hae Sik nói tiếp : « Tại sao lại có nhiều người Trung Quốc tham gia vào các buổi thắp nến yêu cầu phế truất tổng thống như vậy ? Tại sao vậy ? Đảng Dân chủ và giới chính trị đang tìm cách để nhượng bộ Trung Quốc nhiều hơn nữa. » Theo nhà báo Nicolas Rocca, các nhóm siêu bảo thủ, được các hệ phái Tin Lành Phúc âm ủng hộ, truyền bá các quan điểm chống cộng, chống nữ quyền, chống các cộng đồng đồng tính - chuyển giới, và kỳ thị người nước ngoài. Quan điểm được truyền đi bởi chính tổng thống Yoon. Theo truyền thông phương Tây , nhiều người trong cuộc biểu tình ủng hộ ông Yoon, hôm thứ Sáu 03/01, mang cờ Mỹ, hy vọng tổng thống Trump sẽ can thiệp. Quyền tổng thống quá lớn, thể chế cổ vũ cho đối đầu triệt để tả/hữu ? Tuy nhiên, khối cử tri muốn ủng hộ tổng thống Yoon đến cùng chỉ là thiểu số. Theo thăm dò dư luận của Joongang Ilbo, nhật báo nổi tiếng theo quan điểm trung hữu, có đến hơn 2/3 cử tri Hàn Quốc cho rằng việc tổng thống ban hành lệnh thiết quân luật là hành động « nổi loạn », như kết luận của Quốc Hội Hàn Quốc, do đối lập kiểm soát. Theo nhiều chuyên gia, cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay tại Hàn Quốc có gốc rễ sâu xa trong thể chế chính trị hiện tại của Hàn Quốc, với cuộc bầu cử tổng thống một vòng, tổng thống tuy chỉ làm duy nhất một nhiệm kỳ, nhưng với quyền lực được cho là tập trung quá nhiều, khiến giới chính trị thường xuyên bị phân hóa đến cực độ, tả hữu coi nhau như thù địch. Chuyên gia Chung Min Lee, Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, lo ngại, nếu gốc rễ này không được sửa đổi, khi tổng thống Yoon bị phế truất, đối thủ đảng Dân Chủ lên thay, đất nước có thể lại rơi vào vòng xoáy luẩn quẩn của lối điều hành độc đoán, « với các trả thù qua lại ». Đối đầu tả hữu trong chính giới, cũng như trong xã hội, dự đoán « sẽ ngày càng trở nên trầm trọng ». Ukraina: Không khí hoài nghi bao trùm trước ngày Trump nhậm chức Đức và Hàn Quốc bước vào giai đoạn bất định chính trị, có thể sẽ kéo dài. Ukraina, quốc gia tuyến đầu của châu Âu trong cuộc kháng cự chống lại tham vọng của Nga, cũng đang đứng trước tình trạng bất định chưa từng có kể từ đầu cuộc kháng chiến chống Nga, đã sắp bước sang năm thứ ba. Sự trở lại nắm quyền của Donald Trump tại Mỹ, người từng cam kết sẽ can thiệp để chấm dứt chiến tranh trong vòng 24 giờ, gây nhiều hoài nghi với người Ukraina. Thông tín viên Emmanuel Chaze tường trình từ Kiev về không khí ngày đầu Năm Mới: « Người Ukraina hiểu rõ ý nghĩa của việc không chờ đợi ngày mai sẽ ra sao và việc chiến đấu mỗi ngày, và mỗi năm vì tự do của mình. Chính với những lời lẽ này mà tổng thống Volodymyr Zelensky mô tả một năm vừa qua. Năm cũ khép lại trong lúc bất trắc là ám ảnh chính của N ăm Mới, vừa b ắt đầu với hàng triệu người Ukrain a. Ở đây mọi con mắt đều đổ dồn về phía Washington, đồng minh quan trọng nhất của K iev cho đến nay , đặc biệt về mặt viện trợ quân sự . N gày 20 /01 tới, k hi nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump bắt đầu , sẽ có thay đổi trong chính sách với Ukraina, mà hiện tại người ta không biết hậu quả sẽ như thế nào về các hậu thuẫn cho Ukrain a. Chính sách của chính quyền Trump hoàn toàn chưa rõ ràng trong lúc quân đội Ukrain a trong năm vừa qua đ ã phải hết sức v ất vả để chống lại đà tấn công của Nga, đặc biệt là ở miền đông nơi quân đội Nga đ ang tiến về phía thành phố chiến lược Pokrovsk , có thể sẽ thất thủ trong những tháng tới. Nếu chiến tranh tiếp tục, Ukraina sẽ phải xem xét lại các phương pháp huy động lực lượng vào thời điểm mà ngày càng có nhiều người Ukrain a , dù không phải đa số, đang cân nhắc việc nhượng bộ lãnh thổ sau gần ba năm chiến tranh kinh hoàng . » Đọc thêm Năm 2025 : Donald Trump và chính sách với Nga về hồ sơ Ukraina Trong không khí bất an này, ngày mùng 2 Tết Dương lịch, trong một phát biểu trên truyền hình, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky khẳng định ông đặt niềm tin vào khả năng lèo lái của Donald Trump : với tính cách « mạnh mẽ và khó lường », Trump « có thể giúp chúng tôi ngăn chặn được Putin ». Ukraina và Nga sẽ phải có các đàm phán để chấm dứt chiến tranh. Điểm mới trong lập trường của tổng thống Zelensky được AFP ghi nhận là Kiev có thể tạm thời chấp nhận « không cố dùng vũ lực để lấy lại các vùng lãnh thổ đã bị Nga chiếm, đổi lại an ninh của Ukraina phải được NATO bảo đảm ». Hãng tin Pháp AFP tiếp xúc với một số người dân Nga tại trung tâm thủ đô Matxcơva dịp đầu năm mới. Theo AFP, đa số dân Nga được hỏi đều muốn sớm chấm dứt chiến tranh, nhưng không ai chấp nhận từ bỏ các vùng đất mà quân đội Nga chiếm được kể từ đầu chiến tranh, chiếm khoảng 20% lãnh thổ của Ukraina. Mỹ: Vì « sợ Trump và hám lợi trước mắt », nhiều ngân hàng lớn rút khỏi Liên minh vì khí hậu Một tin không vui với khí hậu. Trong dịp đầu Năm Mới, ngân hàng lớn của Mỹ Morgan Stanley, chia tay với Liên minh các ngân hàng vì mục tiêu hướng đến zero khí thải (Net-Zero Banking Alliance / NZBA). Ra đi trước đó còn có Citigroup, Bank of America, Goldman Sachs và Wells Fargo. Ngân hàng lớn nhất JPMorgan Chase hiện vẫn ở lại trong Liên minh NZBA. Đọc thêm Hiểm họa khí hậu : Ngành ngân hàng thế giới tỉnh giấc Đây được coi là một đòn nặng nề đối với liên minh vì khí hậu, với sự tham gia của khoảng 140 ngân hàng lớn, thuộc khoảng 40 quốc gia, ra mắt hồi 2021 bên lề COP26, ở Glasgow, Anh Quốc. Vì sao các ngân hàng lớn của nước Mỹ rời bỏ liên minh vì khí hậu ? Trả lời phóng viên RFI Pauline Gleize, chuyên gia Eric De Lannoy, công ty tư vấn ngân hàng Tenzing Conseil, giải thích : « Để làm ăn được trong hiện tại, các ngân hàng phải đi theo Donald Trump. Cũng cần phải nhấn mạnh là các ngân hàng này đã ăn nên làm ra chưa từng thấy dưới thời Trump, với chính sách giảm nhẹ các quy định. Các ngân hàng này hành động vì lợi nhuận, nhưng họ đã không tính đến việc về trung hạn, họ sẽ bị thiệt. Khi có một liên minh hướng đến chấm dứt đầu tư cho việc khai thác các mỏ mới, phát triển các doanh nghiệp liên quan đến năng lượng hóa thạch, lẽ dĩ nhiên sẽ có các luật sư của các doanh nghiệp như vậy khởi kiện các hành động vi phạm luật về cạnh tranh . » Hiện tại, Ngân hàng Morgan Stanley không giải thích lý do rời bỏ Liên minh NZBA, đồng thời cam kết « vẫn tiếp tục đóng góp vào việc rời bỏ các năng lượng hóa thạch, bằng cách cung cấp cho khách hàng các tư vấn và vốn liếng cần thiết để chuyển đổi mô hình doanh nghiệp ». Cấm quảng cáo vé máy bay, xe chạy xăng, du lịch tàu biển… : La Haye, thành phố dẫn đầu thế giới Cuộc chiến vì khí hậu tại Mỹ có nguy cơ bị ngăn chặn đáng kể trong nhiệm kỳ của Trump, trong lúc tại châu Âu, nỗ lực vì khí hậu tiếp tục là một trụ cột trong chính sách của tân Ủy Ban Châu Âu, nhiệm kỳ 2024 – 2029. Theo kênh truyền thông Thụy Sĩ RTS, kể từ đầu năm mới, La Haye (Hà Lan) trở thành thành phố đầu tiên trên thế giới cấm mọi quảng cáo cho các hàng hóa, dịch vụ liên quan đến năng lượng hóa thạch (than, xăng dầu, khí đốt), bao gồm quảng cáo cho máy bay, xe hơi chạy xăng, du lịch tàu biển. Trả lời RTS, dân biểu địa phương Robert Barker, phụ trách môi trường trong Hội đồng thành phố, người khởi xướng sáng kiến này, nhận xét: « hút thuốc có hại cho phổi, năng lượng hóa thạch cũng tác động rất xấu đến lá phổi của Trái đất », vì vậy lẽ dĩ nhiên phải chấm dứt. Tuy nhiên, vị dân biểu địa phương thuộc đảng Bảo vệ Động vật này nhấn mạnh đây chỉ là một « bước đi nhỏ » trên con đường hướng đến chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng năng lượng hóa thạch. Đọc thêm Phiên tòa lịch sử về khí hậu: Gần 100 nước và 12 tổ chức tham gia Dường như không phải ngẫu nhiên mà La Haye đi đầu. Thành phố Hà Lan này cũng là nơi đặt trụ sở Tòa án Công lý Quốc tế, nơi đã và đang xét xử nhiều vụ án về khí hậu, mà bị đơn là nhiều tập đoàn kinh tế lớn, và chính quyền nhiều nước. Hiện tại khoảng một chục thành phố ở Hà Lan đang xem xét biện pháp triệt để tương tự. Trên thế giới, có Toronto (Canada), Sydney (Úc) và Liverpool (Anh) cũng ủng hộ việc cắt giảm các quảng cáo có hại cho môi trường. 2025: Năm quyết định vì khí hậu và thủ đoạn gieo rắc hoài nghi Đối với giới bảo vệ môi trường, năm 2025 là một năm có ý nghĩa quyết định với cuộc chiến khí hậu. Các quốc gia sẽ phải sớm đưa ra cam kết cắt giảm mạnh mẽ khí thải trước thềm COP30 (cuối năm tại Brazil), và phải hành động thực sự, để bảo đảm vào năm 2030 khí thải giảm tối thiểu 43% so với năm 2019. Đây là mức giảm cho phép giữ nhiệt độ Trái đất tăng không qua mức tăng 1,5°C so với thời tiền công nghiệp (theo Hiệp định Paris), bởi vượt quá mức này, các thảm họa thiên tai sẽ hết sức nặng nề, mà nạn nhân trước hết là dân cư các nước nghèo, các nước đang phát triển. Tròn 10 năm sau Hiệp định Khí hậu Paris, việc khí thải toàn cầu có khả năng đạt đỉnh vào năm nay là một minh chứng cho nỗ lực quốc tế có tác dụng. Vẫn còn hy vọng để nhân loạt thoát hiểm ! Nhưng tình hình đặc biệt đáng lo, khi trong hiện tại, tổng lượng cam kết cắt giảm mới chỉ là 2,6%, tức chỉ bằng chưa đầy 1 phần 16 nỗ lực cần có. Để hành động kiên quyết phải có đủ tri thức đúng. Đáng lo ngại bậc nhất trong năm 2025 này là xu thế nghi ngờ vào việc khí thải gây hiệu ứng nhà kính là nguyên nhân chủ yếu của biến đổi khí hậu nhiều khả năng sẽ gia tăng trong nhiều xã hội, kể cả các xã hội châu Âu ( kết quả thăm dò của Ipsos và EDF với hơn 23 nghìn người tại 30 quốc gia, công bố hồi tháng 11/2024). Đọc thêm Cuộc chiến khí hậu: Vì sao thông tin ‘‘bóp méo’’ tiếp tục ảnh hưởng rộng rãi? Tung tin giả, bóp méo thông tin, đánh lạc hướng là các thủ đoạn gieo rắc hoài nghi. Sách phổ biến quan điểm nghi ngờ là một kênh truyền tải thông tin sai lạc. Cuốn « Unsettled » (dịch qua tiếng Pháp là Climat, la part d’incertitude ) của Steven Koonin, cựu thành viên chính quyền Obama, được đông người hưởng ứng tại Pháp, là một ví dụ tiêu biểu. Giới bảo vệ môi trường cảnh giác cao độ khi tổng thống Mỹ trong 4 năm tới sẽ là Donald Trump, người phủ nhận biến đổi khí hậu là do năng lượng hóa thạch. Đối với nhiều người, sự ưu việt của nền dân chủ so với chế độ độc tài không chỉ nằm ở các định chế pháp quyền mà phần chủ yếu nằm ở năng lực đoàn kết xây dựng xã hội và « năng lực hành động dựa trên lý trí ». Triệt tiêu các năng lực này cũng là triệt tiêu sức mạnh của một xã hội dân chủ. Việc Elon Musk tham gia chính quyền Trump càng khiến nhiều người cảnh giác hơn. Đọc thêm "Người hùng giải cứu môi trường" Elon Musk có ảnh hưởng đến chính sách khí hậu của Donald Trump?…
Năm hết, Tết đến. Cây thông Noel lại được thắp sáng, trẻ nhỏ lại chờ Ông già Tuyết đến cho quà. Từ hàng chục năm nay, cây thông Noel và Ông già Tuyết không còn chỉ là riêng của các xứ sở băng giá, mà đã trở thành biểu tượng chung, của hàng tỉ cư dân trên Trái đất chúng ta, về vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên, không khí gia đình ấm áp, niềm tin vào lòng hào phóng và hy vọng sự sống tái sinh kỳ diệu mỗi năm Tết đến. Tuy nhiên, tập quán đẹp về quà Noel, bị lạm dụng, có thể biến Ông già Tuyết trở thành « đồng thủ phạm » gây biến đổi khí hậu. Khi Trái đất tiếp tục nóng lên, tuyết không còn nữa, liệu Ông già Tuyết có còn lý do tồn tại ? Khi cây thông Noel là vấn đề chính trị… Trong nhiều xã hội và vào những thời điểm nhất định, thái độ đối với cây thông Noel cũng là thái độ chính trị. Tại thành Bethlehem, một trong những địa điểm linh thiêng nhất của đạo Thiên Chúa, tương truyền là nơi Chúa Giê Su hạ sinh, năm nay là năm thứ hai chính quyền địa phương không dựng cây thông mừng Giáng Sinh. Đọc thêm : 2024 - Chiến tranh khắp nơi, Giáng sinh u ám Người dân xứ Cijordani của Palestine, hiện nằm dưới sự kiểm soát của Israel, với hành động này muốn bày tỏ tình đoàn kết với người dân Palestine tại dải Gaza, nơi đang trong cảnh địa ngục trần gian do chiến tranh. Thông Noel trước nhà Quốc Hội: Dân Gruzia buộc đảng cầm quyền thân Nga phải lùi bước Trước thềm Noel 2024, phong trào vì dân chủ, hướng về châu Âu tại Gruzia không lùi bước. Bất chấp giá lạnh, người biểu tình có mặt hàng đêm tại trung tâm thủ đô Tbilisi đã buộc đảng cầm quyền thân điện Kremlin phải hủy bỏ lễ thắp sáng cây thông Noel trước nhà Quốc Hội. Thông tín viên Anissa el-Jabri tường trình từ Tbilisi : « Mặt tiền của nhà Q uốc H ội được bao phủ bởi những sắc màu rực rỡ , những bông tuyết trên nền màu tím , biểu tượng của đảng cầm quyền Gi ấc mơ Georgia. Một sân khấu đã được dựng lên . Micro đã được chuẩn bị để thị trưởng phát biểu , cùng với một linh mục nổi tiếng là thuộc phe cực kỳ bảo thủ. Tuy nhiên, không khí đối đầu căng thẳng bao trùm ngày lễ Giáng sinh này. Khu vực này bị cảnh sát phong tỏa từ đầu giờ chiều . X e cứu thương , xe phun nước và lực lượng chống bạo động túc trực. Cây thông Noel được bao bọc bởi các rào chắn và được canh gác bởi các cảnh sát mặt bịt kín, chỉ để hở mắt. T rước mặt họ là một đám đông người biểu tình . Họ đến đây với những tiếng huýt sáo , la hét. Trong tay nhiều người là những tấm ảnh ng ười biểu tình với khuôn mặt bầm tím vì bị đánh đập. Họ hét vào mặt l ực lượng an ninh : ‘‘X in chúc mừng ngày hội ! ” C uộc đối đầu kéo dài không quá nửa giờ , trước khi khuôn mặt của viên thị trưởng xuất hiện trên màn hình tivi . Trong một phát biểu kéo dài chưa đầy 3 phút , ông K ari K aladz e thông báo từ bỏ buổi lễ . Viên thị trưởng quy trách nhiệm cho đối lập Gruzia, đã có một thái độ hết sức cực đoan, vượt quá mọi giới hạn. Theo thị trưởng Tbilisi, ‘‘tình hình hôm nay là một ví dụ điển hình cho thấy tư tưởng phát xít tự do chủ nghĩa ở G ruzia cần phải được ngăn chặn ’’ . Những người biểu tình gọi đây là một chiến thắng nhỏ trước một thế lực hiện không có dấu hiệu nào cho thấy đang suy yếu hay để ngỏ cánh cửa đối thoại . » Cuộc biểu tình nói trên diễn ra sau khi Quốc Hội, bị đối lập tẩy chay, bầu cầu thủ bóng đá thân Nga Mikheïl Kavelashvili, 53 tuổi, làm tổng thống. Về mặt chính thức, ngày mai, Chủ nhật 29/12/2024, tổng thống mãn nhiệm phải bàn giao quyền lực. Nữ tổng thống Salome Zourabichvili phản đối kết quả bầu cử Quốc Hội bị cáo buộc gian lận, kêu gọi bầu cử lại, và tuyên bố không từ bỏ chức vụ. Phong trào đối lập khẳng định bảo vệ tổng thống đến cùng. Trong giới quan sát, nhiều người lo ngại Gruzia sẽ trở thành một Ukraina thứ hai. Hơn 70% quà của Ông già Tuyết do Trung Quốc chế tạo Cây thông Noel không thể rực rỡ, Ông già Tuyết không thể được chờ đón nếu thiếu quà. Trên thực tế, đồ chơi, quà tặng của Ông già Tuyết tại châu Âu về cơ bản đến từ Trung Quốc. Trích đoạn phóng sự của thông tin viên Cléa Broadhurst, gửi về từ một trung tâm xuất khẩu đồ chơi Noel thuộc tỉnh Chiết Giang, miền nam Trung Quốc, cho biết chuyện nhãn mác hàng hóa xuất khẩu giả mạo phù hợp tiêu chuẩn châu Âu là điều phổ biến: « Tại trung tâm xuất khẩu khổng lồ ở Nghĩa Ô ( Yiwu) , có hàng nghìn cửa hàng đồ chơi nhỏ, nơi bạn có thể dễ dàng tìm thấy thú nhồi bông, đồ chơi bằng gỗ, diều, những thứ khiến mọi người có thể vui vẻ hàng giờ dưới gốc cây thông Giáng sinh. Chỉ có điều là đồ chơi Trung Quốc đôi khi mang tiếng xấu. Đó là v ì , theo chia sẻ của một số đại lý xin ẩn danh, không phải lúc nào các nhà xuất khẩu Trung Quốc cũng chú ý đến các quy định của Liên Âu đối với các hàng hóa này. Một nhân viên bán hàng với chúng tôi: ‘‘Nhãn hiệu CE không quan trọng , nếu bạn cần nhãn hiệu này , chúng tôi có thể in cho bạn ngay . Ở Nghĩa Ô này , tất cả đều là giả. Bạn không thể tìm thấy nhãn hiệu đích thực đâu . N ếu bạn có yêu cầu cụ thể, chúng tôi có thể in chúng ra rất dễ dàng và làm nhãn cho bạn.” (nhãn hiệu CE, phù hợp tiêu chuẩn của châu Âu, là bắt buộc đối với các s ản phẩm được tiêu thụ tại 27 nước Liên Âu). Thị trường châu Âu rất quan trọng với những thương nhân này. Wu, người đại diện cho một nhà máy đồ chơi địa phương, nói với chúng tôi k hông có vấn đề đi chệch khỏi quy định của châu Âu : “Tôi có tất cả các chứng chỉ EN71 và CE . Tôi có tất cả . Sản phẩm của tôi là sản phẩm địa phương nhưng tôi có giấy chứng nhận và tất cả đều được phê duyệt , bởi vì tôi xuất khẩu chủ yếu sang châu Âu ''. Theo thương nhân này, châu Âu chiếm từ 70 đến 80% hàng hóa xuất khẩu loại này của Trung Quốc . » Tại Pháp, thị trường đồ chơi tăng trưởng trở lại kể từ năm ngoái, sau một giai đoạn hụt hơi. Hàng sản xuất tại Pháp hiện chiếm khoảng 15% thị trường đồ chơi trong nước. Trả lời RFI, ông Christophe Drevet, thuộc Liên đoàn các ngành công nghiệp đồ chơi Pháp (FJP) cho biết cho dù các doanh nghiệp Pháp đang nỗ lực để chinh phục trở lại một phần thị trường, khả năng cạnh tranh được với các hàng hóa từ châu Á còn xa vời. Nỗi thèm nhớ tuyết của người Pháp Ông già Noel, cây thông Giáng Sinh gắn liền với Tuyết. Đối với đông đảo người Pháp, những kỷ niệm thân thương nhất thường gắn liền với tuyết. Trên một trang mạng, do Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên thiết lập, người dân Pháp được mời chia sẻ các bức ảnh về một vật thể hay khung cảnh, mà theo họ, cho thấy rõ nhất những biến đổi về môi trường - khí hậu đang diễn ra, đông đảo mọi người gởi đến những kỷ niệm về tuyết rơi, và cho biết rất buồn khi thấy chúng đang dần dần biến mất. Trả lời RFI, nhà nghiên cứu Emmanuelle Fantin, Đại học Sorbonne, nhận định : « P hong cảnh tuyết rơi trong bối cảnh châu Âu là một biểu hiện môi trường rất phổ biến trong văn hóa, trong hội họa châu Âu . T rong phim ảnh, có lẽ chúng ta đều quen thuộc với những cảnh bông tuyết bay phấp phới xung quanh những cặp tình nhân , hay thậm chí là cơn bão tuyết khiến mọi thứ đông cứng, co lại, mọi người quây quần với nhau trong nhà. Tuyết không chỉ là những tinh thể băng. » Tuyết không chỉ là những tinh thể băng mà gắn liền với những lối sống, những cách thức sinh hoạt cộng đồng. Cùng với tuyết là nhiều trò chơi, như trượt băng, trượt tuyết, cùng những nghi thức được truyền từ đời này sang đời khác, chẳng hạn như trò chơi « làm người tuyết », mà nghệ sĩ người Ý Michelangelo thời Phục Hưng đã góp phần định hình. Giờ đây, khi tuyết không còn rơi, người tuyết cũng dần dần rời bỏ xã hội chúng ta. Emmanuelle Fantin ghi nhận việc rất nhiều trẻ nhỏ giờ đây chưa bao giờ có cơ hội được làm người tuyết, thậm chí nhiều em không còn được biết đến tuyết thực sự. Nhà nghiên cứu hy vọng, vẫn còn thời gian để hành động, để người tuyết không chỉ là một biểu tượng của quá khứ, để tuyết vẫn còn có thể rơi, không chỉ trên màn hình tivi. Ngày hội Ông già Tuyết và những tổn hại khôn lường cho môi trường Lễ Giáng Sinh, phong tục Ông già Tuyết tặng quà đã ăn sâu vào tập quán của các xã hội hiện đại. Lực lượng Không quân Mỹ cũng góp phần đắc lực vào việc phổ biến niềm tin vào huyền thoại Ông già Tuyết, với sáng kiến theo dõi bước đi của Ông già Tuyết với đàn tuần lộc, mỗi dịp Giáng Sinh, được hàng chục triệu người quan tâm từ nhiều thập niên nay. Tuy nhiên, giới bảo vệ môi trường trong những năm gần đây cũng chú ý đến những gánh nặng ghê gớm với môi trường, khí hậu của phong tục này, với những lãng phí về thực phẩm, về quà tặng, về điện chiếu sáng, chưa kể lượng khí thải khổng lồ do các di chuyển tăng vọt vào dịp này. Năm 2022, Cơ quan Chuyển đổi Sinh thái Pháp (ADEME) công bố một nghiên cứu cho thấy, 27% người Pháp nhận được quà, mà sau đó họ không bao giờ sử dụng. Các sản phẩm điện tử và đồ trang sức chiếm đến 30% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính vào dịp này, dù chỉ chiếm 4% tổng số đơn vị quà tặng. Chỉ có 41% người Pháp chú ý đến việc tập quán tiêu xài phóng tay kỳ Noel gây tổn hại lớn cho môi trường. Cơ quan Chuyển đổi Sinh thái Pháp Pháp ADEME đề xuất nhiều biện pháp thiết thực để giảm mạnh các tổn hại môi trường vào dịp này, cụ thể như tặng ít quà hơn, và quà có tác dụng thiết thực, quà là các sản phẩm thân thiện với môi trường, hay quà là các sản phẩm cũ, nhưng chất lượng còn tốt. Biến đổi khí hậu : Làm sao giúp Ông già Tuyết không thành « đồng phạm » ? Cây thông Noel, Ông già Tuyết đã trở thành một tập quán văn hóa phổ biến, nơi đông đảo dân chúng trên hành tinh gửi gắm ước mơ về những điều kỳ diệu, nhưng cũng chính tập quán này đang để lại những tác động khủng khiếp cho môi trường. Năm 2024 được ghi nhận là năm đầu tiên nhiệt độ vượt quá mức tăng 1,5°C so với thời tiền công nghiệp. Mà vượt quá mức này, thời tiết ngày càng trở nên khắc nghiệt hơn, và về nhiều mặt vượt quá khả năng ứng phó của con người. Phong tục Ông già Tuyết tặng quà từ chỗ là nơi nuôi dưỡng những điều kỳ diệu, trở thành đồng thủ phạm của các thảm họa trên hành tinh do Trái đất bị hâm nóng, nếu con người không thay đổi cách ứng xử. Đọc thêm : Nữ chiến binh môi trường Greta - Đòi công lý khí hậu ‘‘cần hàng tỉ nhà hành động’' Chỉ còn ít năm nữa để hành động trước khi quá trễ. Đã có nhiều người hiểu được điều này, hiểu được thông điệp của giới khoa học, và nhận thức chung của cộng đồng quốc tế, được đúc kết trong Hiệp định Khí hậu Paris 2015, cam kết không để cho nhiệt độ Trái đất tăng quá mức vượt 1,5° đến 2°C so với thời tiền công nghiệp. Nhưng, do thiếu các hành động đủ mức, viễn cảnh lạc quan dường như đang lùi dần. Nước Pháp đang phải chuẩn bị cho kịch bản nhiệt độ tăng đến 4°C vào cuối thế kỷ, tức kịch bản được coi là tồi tệ nhất. Điều đó có nghĩa là, tuyết không những chỉ còn là giấc mơ xa xôi mà bản thân sự sống của con người trên Trái đất bị đe dọa hủy diệt. « Lên đường với Sao Mai » Trong những ngày cuối năm 2024, tại Pháp, giới nghệ sĩ và những người yêu nghệ thuật, gắn bó với môi trường, ắt không thể không nhớ đến ca khúc: « La route de Vénus » (tạm dịch : Lên đường với Sao Mai) trong album La Souterraine của Emily Loizeau. Trên làn sóng RFI , nghệ sĩ Emily Loizeau tâm sự : « Sao Mai là ngôi sao đầu tiên của buổi sáng và xuất hiện trở lại vào buổi tối. Đó là hành tinh của tình yêu. Đó là con đường chúng ta cần theo. Đó cũng là lời kêu gọi giải phóng bản thân khỏi những câu chuyện bệnh hoạn mà người ta đã áp đặt lên chúng ta bao năm nay, khiến chúng ta sợ hãi những người khác mình, văn hóa khác mình, và thói quen tiêu thụ quá mức đã trở thành tập quán. Lên đường đi với Sao Mai, có thể chính là giải pháp duy nhất giúp chúng ta được giải thoát, tìm lại được nhân tính trong ta ». « J'ai couché nos peines J'ai couché nos larmes Aux pieds de la frontière J'ai posé les armes Cherchons un jour de plus La route de Vénus Le silence de l'aube A fait taire les chiens Au bord du plateau S'accordent les musiciens Il faudrait partir avant Qu'ils ne soient repoussés Par le vent Adieu les bagnards Adieu les geôliers Nous ouvrons la cage À nos âmes éclairées Il faudra partir avant Qu'on ne sombre dans la nuit du Temps… » (*) --- Tạm dịch : « Bỏ lại những đau buồn Bỏ lại những giọt nước mắt Vũ khí để lại nơi trường đấu Ta cùng nhau tìm đến Con đường của Tình Yêu Bình minh tinh khiết Khiến chó im bặt Trước ngưỡng cửa thảo nguyên Những cây đàn hòa nhịp Phải sớm lên đường thôi Trước khi gió dữ ập đến Vĩnh biệt các tù nhân Vĩnh biệt những cai tù Hãy mở tung cánh cửa giam hãm Linh hồn đã thức tỉnh của ta Phải sớm lên đường thôi Trước khi màn đêm miên viễn ập đến … »…
Vùng Alsace, miền đông Pháp, lại hóa thành xứ thần tiên mỗi độ đông về. Cái lạnh bỗng ấm trở lại trong men rượu vang nóng thơm mùi hồi quế. Tiết trời âm u như bừng sáng trong ánh đèn lung linh. Lòng người như lâng lâng trong nét cổ tích của những ngôi làng vùng Alsace nổi tiếng với chợ Noël. Tại sao những ngôi làng vùng Alsace lại thu hút đông du khách đến như vậy vào dịp này ? Ba cụ bà quản lý một gian bán rượu vang nóng trong chợ Noël ở làng Riquewihr có ngay câu trả lời : “Đó là nhờ nét đẹp như tranh của vùng Alsace và nét Trung Cổ của các làng trong vùng” . Alsace : Quê hương của cây thông Noël đầu tiên ở Pháp Dù chợ Giáng Sinh trở thành truyền thống và hoạt động thương mại không thể thiếu vào dịp lễ cuối năm trên khắp nước Pháp, nhưng theo các cụ, “họ bắt chước chúng tôi !” : “Trước tiên phải nói đến cây thông Giáng Sinh. Đây là nơi bắt nguồn của cây thông Noël đầu tiên bên phía Pháp. Sau đó các cửa hàng, cửa hiệu, hoạt động thương mại được hình thành theo truyền thống cây thông này” . Cây thông đầu tiên được dựng ở Sélestat năm 1521 hay ở Strasbourg năm 1492 ? Dù vẫn còn tranh cãi, nhưng chắc chắn là truyền thống này bắt nguồn từ vùng Alsace. Thành phố Sélestat được coi là cái nôi của truyền thống dựng cây thông khi chi 4 shilling để “giữ cây cho ngày Thánh Thomas” (ngày 21/12) năm 1521, thay vì trang trí bằng cành thông có từ thế kỷ 13. Nhưng theo những nghiên cứu được công bố năm 2006 của Georges Bischoff và Gérard Leser, chuyên về truyền thống Giáng Sinh trong lưu vực sông Rhin, Oeuvre Notre-Dame đã đặt mua 9 cây thông cho 9 giáo phận ở Strasbourg “để đón Năm mới” , mỗi cây có “giá 2 florin, ghi trong sổ thu chi năm 1492 của Oeuvre de Notre-Dame” . Sau đó “cây thông được liên tục nhắc đến ở khắp lưu vực sông Rhin từ thế kỷ 16, ở Ammerschwihr, Kaysersberg của vùng Alsace hay ở Fribourg bên kia bờ sông Rhin (Đức). Vào năm 1576, có bằng chứng cho thấy dầm đá của một cánh cửa ở Turckheim được khắc hình một cây thông với đồ trang trí là hình bánh bretzel” (1). Strasbourg tự hào duy trì truyền thống dựng cây thông, được coi là “vua” lễ hội, theo giải thích của chị Lan, sống hơn 10 năm ở “thủ đô Giáng Sinh” , nơi mà ai cũng muốn tới một lần vào dịp tháng 12 để như được sống trong truyện cổ tích : “Chợ Noel Strasbourg có một điểm nhấn đặc biệt, đấy là cây thông ở quảng trường chính - quảng trường Kléber. Đó là cây thông thật, được chặt từ rừng vào mỗi năm và được dựng vào tháng 12. Cây thông này cao đến 30 mét và vào mỗi đầu giờ chiều (16 giờ) sẽ được thắp đèn sáng lung linh và kèm theo tiếng nhạc nữa. Thường các du khách hay tụ tập ở dưới cái chân cây thông Noël và cầm theo một ly vang để thưởng thức không khí ấm áp, không khí Giáng sinh của Strasbourg”. Kết nối truyền thống với hiện đại Chợ Noël ở quảng trường Kléber và khu vực xung quanh Nhà thờ lớn (Cathédrale Notre-Dame), một trong những công trình kiến trúc gothic nổi tiếng nhất ở châu Âu, cùng với ba khu chợ lớn khác ở quảng trường Gutenberg, Broglie, Château (Lâu đài) là những điểm nhấn trong không gian kỳ diệu của mùa lễ hội. Khu phố cổ Strasbourg còn được điểm xuyết với sáu chợ Christkindelsmäriks có quy mô nhỏ hơn bên cạnh những ngôi nhà gỗ cổ kính. “Ở Strasbourg có khoảng 300 gian hàng trong 300 chalet (nhà gỗ nhỏ). Những mặt hàng được bán ở chợ Noël Strasbourg đều là những sản phẩm thủ công do người dân ở xung quanh vùng làm nên. Ví dụ ở khu Petite France có một gian hàng bán những quả cầu thủy tinh rất đặc biệt, tại vì mỗi năm, họ chỉ sản xuất một model nhất định và được bán với số lượng hạn chế. Tức là Strasbourg có một truyền thống là nhiều gia đình cứ đợi đến tháng 12 thì sẽ mua một quả bóng thủy tinh đấy để treo trong nhà và làm một bộ sưu tập. Gian hàng quả cầu thủy tinh đó rất nổi tiếng, đến từ Meisenthal - một làng cách Strasbourg khoảng một tiếng đi xe. Đấy là một trong những sản phẩm rất là đặc biệt, độc đáo, nổi tiếng ở Strasbourg và được làm thủ công. Ngoài ra còn có rất nhiều gian hàng khác, bánh manene - bánh hình người, rồi pain d’épices - loại bánh thơm mùi hồi quế của Noel, đặc biệt để ăn với patê gan ngỗng béo vào ngày Giáng Sinh”. Kết nối cộng đồng Chợ Noël mang ý nghĩa sâu sắc trong việc kết nối cộng đồng. Đây là dịp để gia đình, bạn bè gặp nhau, là nơi du khách giao lưu với các nhà sản xuất, nghệ nhân địa phương, là nơi thưởng thức ẩm thực và cùng nhau bước vào thế giới cổ tích. “N goài n hững gian hàng được trang trí , vào dịp tháng 12 này, t rên đường phố , các cửa hàng, nhà hàng đều được trang trí rất lung linh với ánh đèn, những mô hình Noël, rồi gấu bông. Và đặc biệt hơn là thị chính Strasbourg hàng năm đều tổ chức một lễ trao giải : giải nhất, giải đặc biệt cho những cửa hàng nào trang trí độc đáo nhất, đẹp, nói chung là trang hoàng đẹp cho thành phố. Strasbourg nổi tiếng rất là nhiều món ăn. Ví dụ như món choucroute nấu với chân giò hầm muối, xúc xích. Còn choucroute aux trois poissons cũng rất nổi tiếng ở Strasbourg, tức là dưa cải muối ăn với cả ba loại cá. Ngoài ra còn có bánh tarte flambée (Flammekueche, bánh mặn nướng giống bánh pizza) , chân giò hầm và nói chung là rất nhiều món đặc sản ăn kèm với cả các loại phô mai của Pháp. Một trong những nhà hàng nổi tiếng mà mình thường giới thiệu với cả khách hay bạn bè khi tới du lịch chính là nhà hàng Kammerzell , ngay bên cạnh Nhà thờ Đức bà Strasbourg . Nhà hàng rất nổi tiếng và trước đây tổng thống Jacques Chirac, các nhân vật nổi tiếng từng đến đ ấ y thưởng thức. Có một lưu ý nhỏ là nên đặt trước, vì nhà hàng rất đông khách”. Bảo tồn truyền thống Chợ Giáng Sinh ở vùng Alsace không chỉ là nơi mua sắm mà còn là nơi bảo tồn truyền thống. Thành phố Colmar tổ chức sáu chợ (từ 26/11 đến 29/12/2024) ở sáu khu vực lịch sử (nhà thờ Dominicains, quảng trường Ancienne douane, Koïfhus, quảng trường Jeanne d’Arc…) để du khách có thể tham quan các địa danh và ngắm những ngôi nhà khung cột gỗ đặc trưng của vùng. Riquewihr, cách Colmar khoảng 30 phút đi buýt, nằm trên Con đường rượu vang Alsace (Route du vin), là một trong những ngôi làng nổi tiếng đẹp lãng mạn nhờ phong cảnh, vị trí ngay dưới chân núi Vosges và kiến trúc Trung Cổ. Bước qua cổng làng, cũng là trụ sở của thị chính, là cả thế giới cổ tích mở ra. Sắc màu rực rỡ của hoa trong những tháng xuân, hè nhường chỗ cho màu trắng của những bông tuyết giả, màu xanh của cây thông và màu đỏ của hoa trạng nguyên và những quả bóng trang trí… Bà Jung Jeannette, trong câu lạc bộ người cao tuổi (Club des aînés) Riquewihr, không khỏi tự hào giải thích : “ Noël ở vùng Alsace là điều rất thiêng liêng. Noël là dịp lễ dành cho gia đình, nhà nào cũng trang trí nhà cửa vào dịp này và truyền thống đó tiếp diễn. Không ai có thể động đến hoặc tước đi của chúng tôi. Đó là dịp rất thiêng liêng ! Chợ Noël là điều không thể bỏ qua khi đến Alsace. Sau đó là rượu vang nóng. Chúng tôi cũng làm nước táo nóng đun với quế. Rồi phải kể đến bánh quy bredala truyền thống, thường được ăn vào dịp này. Rượu vang nóng được nấu với các loại thảo quả như quế, hồi, cam, chanh. Rượu vang nóng ở quầy này là do chính chúng tôi nấu vì thế mà rất ngon ! ” . Chuẩn bị để bước vào truyện cổ tích Chợ Giáng Sinh ở Alsace ngày càng nổi tiếng và thu hút khách. Thành công đến mức thành phố Colmar lần đầu tiên phải lập một ứng dụng riêng để dự báo lượng khách để khách tham quan có thể lên kế hoạch đi trong tuần, vì hai ngày cuối tuần suốt tháng 12 luôn ở mức độ “đỏ”. Còn thành phố Strasbourg cấm mọi phương tiện giao thông trong khu phố cổ, tàu điện cũng chỉ dừng ở một số trạm trong khu vực được khoanh tổ chức chợ Noël để bảo đảm an ninh. Người dân sống trong khu phố cổ phải có giấy phép đặc biệt để được đi ô tô về nhà. Cần chuẩn bị như nào để có được một kỳ nghỉ trọn vẹn trong dịp này ? Chị Lan đưa ra lời khuyên : “Dịp tháng 12 ở Strasbourg thật sự rất đông khách, vì du khách khắp nơi trên thế giới đều đổ về. Thậm chí năm 2023 là năm phải gọi là kỷ lục về khách du lịch, hơn 3 triệu khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới đổ về chỉ trong tháng 12. Cho nên khoản đi lại và khoản đặt phòng cũng nên được chuẩn bị trước, từ sớm. Về đi lại thì có lời khuyên nhỏ là nếu mọi người tránh được cuối tuần, mà đi trong tuần thì sẽ vắng hơn rất nhiều. Mình có thể thưởng thức, có thể đi dạo qua những con phố, thư giãn hơn tại vì khi đấy ít khách du lịch hơn, mình có thể tận hưởng hết vẻ đẹp của chợ Noël Strasbourg . Còn phòng nghỉ thì nên đặt được sớm từ trước thì tốt. Tức là lúc nào cũng có phòng, chỉ có điều là giá cả sẽ cao hơn bình thường gấp 3, 4 lần . Còn nếu đi ô tô thì ở trên website của thành phố cũng có hướng dẫn về cách đỗ xe, cách đi đến Strasbourg như thế nào. Thành phố bố trí rất nhiều bãi đỗ xe ở xung quanh , rồi sau đấy mình đi tàu điện vào trong trung tâm, như thế cũng rất tiện lợi”. Vùng Alsace là nơi giao thoa văn hóa Pháp và Đức nên chợ Giáng sinh ở đây mang đậm ảnh hưởng của cả hai nền văn hóa này. Các món ăn, truyền thống và phong cách trang trí đều pha trộn giữa sự ấm cúng của Pháp và sự tinh tế, trang trọng của Đức, làm cho không gian thêm phần đặc biệt và hấp dẫn. Và những truyền thống này tiếp tục được bảo tồn trong những phiên chợ Noël cuối năm. (1) La tradition du sapin de Noël est née à Strasbourg en 149 2 (2) "Le temps de s’émerveiller" : Khẩu hiệu của "Strasbourg - thủ đô Giáng Sinh" .…
T
Tạp chí đặc biệt
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/32.jpg 32w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/64.jpg 64w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/128.jpg 128w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/256.jpg 256w, https://cdn.player.fm/images/1760901/series/2FT0rPAVhHzYn0f4/512.jpg 512w)
![Tạp chí đặc biệt podcast artwork](/static/images/64pixel.png)
1 Sau bão Chido : Pháp muốn khẩn trương tái thiết Mayotte và mạnh tay trục xuất di dân bất hợp pháp 9:32
Sau bão Chido : Pháp muốn khẩn trương tái thiết Mayotte và mạnh tay trục xuất di dân bất hợp pháp ; Vụ hãm hiếp Mazan : Thủ phạm là chồng của nạn nhân bị kết án 20 năm tù ; Tính toán của Ukraina trong vụ ám sát trung tướng Igor Kirillov ngay tại Matxcơva ; Tiền won của Hàn Quốc rớt giá thấp nhất từ 15 năm qua. Trên đây là một số chủ đề trong Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này Sau bão Chido : Khó thống kê chính xác nạn nhân do tình trạng nhập cư bất hợp pháp Khoảng 70% người dân Mayotte bị tác động vì bão Chido hôm 14/12/2024 với sức gió hơn 220 km/giờ và được coi là dữ dội nhất từ 90 năm qua ập vào quần đảo. Bộ Nội Vụ Pháp thống kê tạm thời 31 người chết nhưng con số này có thể lên tới “vài trăm” , thậm chí “cả nghìn” trong những ngày tới. Tại sao lại chưa thể có số liệu của thể ? Bởi vì theo truyền thống đạo Hồi trên đảo, được trang 20 minutes giải thích, rất nhiều người đã được an táng 24 tiếng sau khi qua đời nhưng chưa được lực lượng cứu hộ thống kê. Ngoài ra có thể có nhiều nạn nhân ở khu ổ chuột của người nhập cư bất hợp pháp. Cơn bão tràn qua còn cho thấy quy mô của thảm họa nhập cư. Mayotte là tỉnh nghèo nhất nước Pháp với khoảng 320.000 dân nhưng có 100.000 đến 200.000 người nhập cư bất hợp pháp cũng sinh sống tại đây, theo số liệu từ nhiều nguồn khác nhau do quần đảo là cửa ngõ của di dân bất hợp pháp châu Phi. Các khu nhà ổ chuột, chủ yếu bằng tôn và bạt, được dựng lên không trụ được trong gió bão. Các hình ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy nhiều khu vực bị phá hủy hoàn toàn. Trả lời RFI, kiến trúc sư Madeleine Salvanes, lưu ý về hiện trạng nhà ở tạm bợ dễ bị tác động trước các hiện tượng khí hậu. “ Trên thực tế, nhà ở tạm bợ vẫn được dựng lên và trên những khu vực rất "bấp bênh", như trên triền dốc, bên rìa khe núi hoặc dọc bờ sông. Đó là những khu vực không xây dựng được. Thế nhưng nhiều người vẫn xây những ngôi nhà bê tông, lắp ghép hoặc bằng đất. Nhìn chung, có thể nói đó là những công trình không hề thích hợp với thời tiết, với các nguồn tài nguyên địa phương và như vậy không thể chống chịu được với môi trường khí hậu. Ngoài ra còn có rất nhiều người dựng nhà tạm bằng tôn, ván lót hoặc các vật liệu nhặt nhạnh được. Dù là tôn mới nhưng những ngôi nhà đó không thể chống chọi được với mưa vì Mayotte có những mùa mưa và nhà cửa cần phải chắc để chống chọi được. Tuy nhiên, nhiều ngôi nhà có vẻ kiên cố cũng không trụ được vì chất lượng bê tông không tốt. Bê tông đã bị vỡ vụn. Tôi chỉ có thể nói rằng, có lẽ đây là những ngôi nhà được xây dựng không đúng cách hoặc không phải vật liệu thích hợp và kết quả là đã bị thổi bay ” . Tái thiết Mayotte như quyết tâm trong dự án trùng tu Nhà thờ Đức Bà Paris Thiệt hại vật chất được ước tính từ 650 đến 800 triệu euro. Để hỗ trợ người dân Mayotte, nhiều địa phương, hiệp hội ở Pháp đã tổ chức quyên góp tiền và nhu yếu phẩm. Tổ chức Fondation de France kết hợp với đài truyền hình Pháp đã tổ chức một đêm biểu diễn ca nhạc từ thiện với nhiều ca sĩ, người nổi tiếng tham gia và thu được 5 triệu euro chỉ trong riêng tối 17/12. Tuy nhiên, sẽ cần rất nhiều thời gian để khắc phục vì tất cả các công trình hạ tầng trọng yếu bị tan hoang sau bão. Cầu tầu nối đảo với sân bay nằm trên đảo nhỏ đối diện đã bị bão đánh dạt khiến công tác vận tải hàng cứu trợ thêm khó khăn. Sân bay duy nhất của quần đảo cũng bị hư hại và hiện tại chỉ có máy bay vận tải mới có thể hạ cánh. Ngày 20/12, mạng lưới điện và nước mới chỉ khôi phục được 50%. Mất điện cũng tác động đến hoạt động của nhiều lĩnh vực cơ bản như cung cấp nước, xăng dầu, theo ghi nhận trong phóng sự của đặc phái viên RFI Nicolas Feldmann và Jad El Khoury tại xã Pamandzi (trên đảo nhỏ đối diện đảo lớn) : “Hiện giờ, đây là điểm cấp nước duy nhất cho cả khu phố. Trước vòi nước là cả dòng người dài, lỉnh kỉnh bình rỗng, kiên nhẫn chờ đến lượt. Một người đàn ông nói : “Tôi chờ ở đây tầm 1 tiếng, 1 tiếng rưỡi rồi. Tôi không biết sẽ được bao nhiêu lít nước . Không có nước mà chẳng có gì cả. Xã Pamandzi gần như không có điện, không nước như khoảng 80% người dân quần đảo. Vì thế người dân tập trung trong một lều tạm có điểm sạc điện nhờ pin mặt trời : “Có đủ mọi loại đồ có thể được nạp điện. Có một chút điện tối nay, cầm chừng ít nhất cho tới mai, bởi vì trong nhà chẳng còn gì để chiếu sáng được. Mọi người cố nạp điện thoại, máy tính bảng hay máy tính. Chẳng có gì cả, chúng tôi sống trong bóng tối hoàn toàn”. Một số khu vực nằm ở trên cao hơn một chút vẫn còn bị cắt đứt với bên ngoài. Người đàn ông nói tiếp : “Tôi sống ở khu thượng Vigie, bị phá hủy hết. Và từ khi bão qua, chúng tôi không thấy có ai lên đó để xem liệu còn người sống sót không, hoặc để quét dọn đường, để mọi người có thể đi qua. Cho đến giờ chẳng có ai đến”. Hôm thứ Tư (18/12), nhiều quân nhân đã tới sân bay với máy xẻ, xẻng để tiếp tục dọn đường và đến những khu vực xa nhất” . Để đề phòng hỗn loạn, tình trạng hôi của, toàn tỉnh Mayotte đã áp dụng lệnh giới nghiêm từ 22 giờ đến 4 giờ sáng hôm sau kể từ đêm 18/12. Tổng thống Emmanuel Macron đến đảo ngày 19/12 và tuyên bố quốc tang ngày 23/12. Mục tiêu trước mắt là cung cấp nước và thực phẩm “đến mọi xã trên quần đảo từ giờ đến muộn nhất là Chủ Nhật (22/12) " . Về lâu dài, tổng thống Pháp hứa một “luật đặc biệt” để tạo thuận lợi cho việc tái thiết quần đảo : “ C húng ta đã làm như thế để tổ chức Thế Vận Hội (…), để khôi phục Nhà thờ Đức Bà Paris và chúng ta sẽ làm như vậy để tái xây dựng Mayotte” . Tổng thống Macron cũng khẳng định sẽ tăng số lượng trục xuất người nước ngoài sống bất hợp pháp ở Mayotte, từ 25.000 ca lên thành 35.000, 40.000 trường hợp mỗi năm. Vụ hãm hiếp Mazan : Thủ phạm là chồng của nạn nhân bị kết án 20 năm tù Vụ án chưa từng có tại Pháp, Dominique Pelicot, người chồng chuốc thuốc mê vợ hàng đêm để hãm hiếp và tổ chức hãm hiếp vợ trong suốt hơn 10 năm, đã bị tòa hình sự Vaucluse (miền nam Pháp) tuyên mức án cáo nhất 20 năm tù ngày 19/12/2024. Vụ án gây chấn động công luận, được vô tình phát hiện liên quan đến vụ người chồng quay lén dưới váy phụ nữ trong một siêu thị, đã thu hút sự chú ý đặc biệt của truyền thông vì quy mô do có ít nhất 51 đồng phạm với người chồng. Ngoài ra, bà Gisèle Pelicot đã dũng cảm làm thay đổi cách nhìn về nạn nhân sau khi bà không muốn tòa xử kín để bảo vệ danh tính khi tuyên bố “để nỗi tủi nhục chuyển phe” ( pour que la honte change de camps ) có nghĩa là phải để cho các thủ phạm phải hổ thẹn với tội lỗi của họ, thay vì nạn nhân cứ phải âm thầm chịu nỗi khổ bị xâm hại. Đọc thêm : Pháp : Tuần hành chống bạo hành tình dục, cổ vũ nạn nhân lên tiếng Sau khi tòa tuyên án ngày 19/12, bà Gisèle Pelicot phát biểu : “ Trong lòng tôi đầy cảm xúc khi phát biểu với quý vị ngày hôm nay. Phiên tòa này là một thử thách rất khó khăn và lúc này, tôi nghĩ trước hết đến ba người con của mình. Tôi cũng nghĩ đến các cháu của mình vì chúng là tương lai. Và cũng vì các cháu mà tôi chiến đấu trong cuộc chiến này. Cuối cùng, tôi nghĩ đến những nạn nhân không được thừa nhận trong những câu chuyện vẫn còn vùi trong bóng tối. Tôi muốn các bạn biết rằng chúng ta có chung cuộc đấu tranh. Khi mở cửa phiên tòa bắt đầu từ ngày 02/09 này, tôi muốn rằng xã hội có thể tiếp tục các cuộc tranh luận diễn ra ở tòa. Tôi chưa bao giờ hối hận về quyết định này ” . Trên mạng X, tổng thống Pháp Macron đã “ cảm ơn ” tinh thần đấu tranh của bà Gisèle Pelicot, người được ông coi là “ ngọn đèn ” cho phụ nữ. Dominique Pelicot, 72 tuổi, còn bị kết tội quay và tàng trữ hình ảnh chụp lén vợ, con gái và các con dâu. Ngày 16/12, khi được nói lời cuối, ông đã cầu xin gia đình “chấp nhận lời xin lỗi” và ca ngợi “lòng dũng cảm” của vợ cũ Gisèle. 49 trong số 51 bị cáo đồng phạm với Dominique Pelicot, từ 26 đến 74 tuổi, lĩnh án từ 3 đến 15 năm tù, thấp hơn so với đề nghị án ban đầu. Tính toán của Ukraina trong vụ ám sát trung tướng Igor Kirillov ngay tại Matxcơva Trung tướng Igor Kirillov, chỉ huy Lực lượng Bảo vệ Hạt nhân Hóa học và Sinh học trong quân đội Nga, bị Ukraina cáo buộc là “một nhà tuyên truyền, phao tin giả” của tổng thống Putin đã bị ám sát sáng 17/12 gần như ngay giữa trung tâm thủ đô Matxcơva. Điểm đặc biệt là Kiev lên tiếng nhận trách nhiệm gần như ngay lập tức. Vậy Ukraina tính toán gì đằng sau vụ ám này ? Trả lời đài RFI ngày 17/12, nhà phân tích địa-chính trị chuyên về châu Âu Ulrich Bounat, cộng tác viên viện Open Diplomacy nhận định hai ý chính : cho thấy sự yếu kém, lỏng lẻo trong hệ thống an ninh của Nga, gây sức ép với Nga về khả năng đàm phán sau này : “Vụ ám sát cho thấy lực lượng tình báo Nga FSB lại mắc lỗi. Họ không chỉ làm nhiệm vụ chống khủng bố mà còn phải bảo vệ các nhân vật quan trọng. Vụ này có phần giống với vụ khủng bố thánh chiến Hồi Giáo nhắm vào nhà hát Crocus City Hall mà FSB đã không dự báo được. Một lần nữa, dường như hoạt động của FSB lại cho thấy thiếu khả năng phản ứng, không dự phòng được các mối đe dọa đang đè nặng lên nước Nga (...) Đọc thêm : Ukraina thừa nhận thực hiện vụ ám sát một tướng Nga ở Matxcơva Đây không phải là lần đầu tiên xảy ra các vụ tấn công nhắm vào những người bị cáo buộc chịu trách nhiệm về các tội ác ở Ukraina hoặc nhắm vào những nhà tuyên truyền. Nhưng đây là lần đầu tiên một viên tướng bị nhắm đến và bị sát hại. Và cũng là lần đầu tiên Ukraina nhanh chóng nhận trách nhiệm, trong khi thường vẫn úp mở mơ hồ, như kiểu lực lượng tình báo Israel Mossad vẫn làm khi ra tay ở nước ngoài. Nhưng ngược lại, việc đứng ra nhận trách nhiệm có thể là chủ đích và có thể là muốn gửi một thông điệp đến Nga và thế giới trước khi tiến hành đàm phán. Vụ ám sát tướng Kirillov có lẽ phần nào nhắm đến hai mục đích. Nhân vật này vừa mới bị cơ quan tư pháp Ukraina kết án vì phạm tội ác chiến tranh, trong đó có việc sử dụng khí độc trên mặt trận Ukraina, cho nên vụ ám sát là cách buộc ông trả giá cho những hành động đó. Nhưng đó còn là chủ đích của Kiev trong bối cảnh mở đầu cuộc đàm phán mà Nga đang làm mọi cách để phát huy sức mạnh qua việc tấn công bằng tên lửa, drone vào sâu lãnh thổ Ukraina. Có nghĩa là Ukraina nhắc nhở Nga rằng nước này không hùng mạnh hẳn và Ukraina cũng có khả năng gây tổn thương lớn trong lòng nước Nga, (…) nhất là có thể trà trộn và có thể có cả một đội biệt kích của tình báo quân sự Ukraina đi lại giữa lòng Matxcơva để sát hại vị tướng này” . Hàn Quốc : Tiền won rớt giá thấp nhất từ 15 năm qua Khủng hoảng chính trị trên thượng tầng Nhà nước đã tác động đến nội tệ Hàn Quốc. Đồng won bị mất giá, xuống ngưỡng thấp nhất từ 15 năm qua khi 1.450 won mới đổi được 1 đô la Mỹ vào ngày 19 và 20/12/2024. Thông tín viên RFI Camille Ruiz tại Seoul giải thích : “Đây là điều chưa từng có kể từ năm 2009 và kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Thứ Năm, 19/12, đồng won của Hàn Quốc đã bị mất giá nhiều nhất so với đô la Mỹ trong suốt 15 năm qua sau khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ quyết định giảm lãi suất chỉ đạo. Đồng won đã mất 2,5% giá trị sau mưu toan áp đặt lệnh thiết quân lực của tổng thống Yoon Suk Yeol hôm 03/12, nhưng sau đó đã khôi phục phần nào giá trị khi thiết quân luật được dỡ bỏ. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn còn những quan ngại về tác động của môi trường chính trị đối với ngành du lịch và nền kinh tế. Chính phủ tuyên bố sẽ huy động các nguồn thuế để hỗ trợ các cơ quan công quyền và khuyến khích đầu tư tư nhân từ nửa đầu năm 2025. Bộ trưởng Bộ Kinh Tế và Tài Chính Hàn Quốc cố trấn an trong cuộc họp báo hôm thứ Tư (18/12) : “Hàn Quốc từng trải qua nhiều cuộc khủng hoảng chính trị tương tự trong quá khứ. Đây là những thách thức bất ngờ nhưng đất nước sẽ lấy lại được ổn định nhờ một hệ thống kinh tế vững mạnh” .…
ברוכים הבאים אל Player FM!
Player FM סורק את האינטרנט עבור פודקאסטים באיכות גבוהה בשבילכם כדי שתהנו מהם כרגע. זה יישום הפודקאסט הטוב ביותר והוא עובד על אנדרואיד, iPhone ואינטרנט. הירשמו לסנכרון מנויים במכשירים שונים.